İNGİLİZ VATANDAŞLARININ TÜRKİYE’YE YÖNELİK TAZMİNAT TALEPLERİ HAKKINDA İNGİLTERE LORDLAR KAMARASI’NDA YAPILAN OTURUM ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Abstract

İngiliz Hükümeti Osmanlı İmparatorluğu’nu Birinci Dünya Savaşı’nın uzamasından sorumlu tuttuğu için savaş sonrasında Osmanlı İmparatorluğu’ndan büyük bir tazminat almayı tasarlamıştır. İtilaf Devletleri savaş sonrasında Berlin ve Viyana’da bulunan Osmanlı altınlarına el koydukları gibi bir de Sevr Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu’na büyük bir tazminat yüklemişlerdir. Birinci Dünya Savaşı’nda aldığı ağır yenilginin etkisi ile Osmanlı İmparatorluğu çok ağır şartlar içeren Sevr Antlaşması’nı ve ödeyemeyeceği miktarda tazminatı kabul etmiştir. Fakat Millî Mücadele’nin başarıya ulaşması üzerine Sevr Antlaşması uygulanamamış ve Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında barışı sağlamak için Lozan Konferansı toplanmıştır. Bu konferans neticesinde yapılan Lozan Barış Antlaşması ile İtlaf Devletleri tazminat isteklerinden vazgeçmek zorunda kalmışlardır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan alınması planlanan tazminattan vazgeçilmesi İngiltere’de siyaset gündemini oldukça meşgul etmiştir. Tazminat meselesi için Lordlar Kamarası’nda bir oturum yapılmış ve İngiliz Hükümeti’ne pek çok eleştiri yöneltilmiştir. Bu oturumda bazı politikacılar Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu’nun İngiliz vatandaşlarını zarara uğrattığını savunmuşlardır. Savaş sonrası yapılan barış antlaşmalarında tazminat maddeleri olduğunu ileri sürerek Lozan Antlaşması’nda tazminat hükmü olmamasını eleştirmişlerdir. Lordlar Kamarası’ndaki oturumda İngiliz Hükümeti zarara uğrayan İngiliz vatandaşlarının haklarını savunamamakla suçlanmıştır. İtilaf Devletleri arasında Paris’te tazminat taleplerini değerlendirmek üzere bir komisyon kurulmuş, bu komisyon talepleri değerlendirerek haklı bulunanlara ödeme yapmıştır. Komisyona ayrılan fon ise Berlin ve Viyana’da el koyulan Osmanlı altınlarından oluşturulmuştur. Paris’teki komisyonun ödemeleri sonrasında tazminat konusu politik gündemden kaybolmuştur. Zaten İngiliz Hükümeti’nin tazminat konusu yüzünden Lozan Antlaşması’nı tehlikeye atmak gibi bir niyeti hiçbir zaman olmamıştır. Tazminat konusunun Lordlar Kamarası’nda tartışılması Avam Kamarası’nda gündeme gelmemesi de bunu göstermektedir. Bu makalede Lordlar Kamarası’nda tazminat konusunun tartışıldığı oturum incelenmiştir. Böylece Lozan Antlaşması sonrasında tazminat konusunun İngiliz politik gündemine ne şekilde yansıdığının gösterilmesi amaçlanmıştır.