Hayatı ve Eserleri Çerçevesinde A.N. Khangeldi’ye “Türk”çe Bir Bakış

Abstract

Doktor, şair ve yazar Aminullah Nail Khangeldi, Afganistan’daki Özbek Türklerinin ilk roman yazarıdır. Türkistān Bayramı Ergeneḳun adlı ilk romanı, Afganistan Özbek bediî nesrindeki bu boşluğu doldurmuş ve Güney Türkistan’daki Özbeklerin edebiyatında yeni bir sayfa açmıştır. Khangeldi eseriyle, romansever Özbek ve Türkmen gençleri arasında kendi ana dillerinde roman okuma sevgisini artırmıştır. Khangeldi, kısa zamanda büyük başarılar elde eden genç bir yazardır. O, eserlerinde bölgede yaşayan Türk boy ve topluluklarının tarihî, kültürel ve toplumsal yapısını yansıtır. Gelecek kuşakların yaşam felsefesinin Özbek Türk kültürünün temelleri üzerinde şekillenmesi arzusundaki yazar, bu gayesini yalnızca romanlarında değil, derin hayal gücüyle kaleme aldığı şiirlerinde de dile getirir. Türkistān Bayramı Ergeneḳun, Şeʿr Ḳıvamide, Renc-name ve Derd-i Aşk gibi şiir, deneme ve roman türünde eserleri bulunan Khangeldi’nin Kökçe ve Ceyhun adlı romanı da geçtiğimiz günlerde yayınlanmıştır. Khangeldi, basım aşamasında olan Oķigan Ķizga Jadu İşlemas yine bitirmek üzere olduğu deneme türündeki Nail’iniñ Günligi adlı eserlerinin heyecanını da yaşamaktadır. Khangeldi, güçlü kalemi, keskin zekâsı, millet ve vatan sevgisi, sarsılmaz cesareti ile Afganistan Türk gençleri ve özellikle Özbekler için bir rol modeldir. Bu çalışmada, onun hayatı ve edebî faaliyetleri temelinde topluma etki eden düşünceleri üzerinde durulmaktadır.