Pers İmparatorluğu’nda Hediyeleşme Geleneği ve Akhaimenid İdeoloji

Abstract

Bu makalede, Pers İmparatorluğu’nda hediyeleşme geleneğinin bazı özellikleri ele alınacaktır. Tartışmamızın amacı, hediyelerin Pers İmparatorluğu’nun sosyo-politik yapısındaki yeri ve işlevi- ni açıklığa kavuşturmaktır. Gerek Pers gerekse Eski Yunan kaynaklarında belirtildiği üzere, Pers İmparatorluğu’nda hediye eksenli bir hizmet-ödül sistemine yer verilmiştir. Pers toplumunda hediye- leşme önemli bir ideolojik role sahipti, çünkü hediyeler hem sosyal hiyerarşiyi hem de kralın mutlak statüsünü temsil edip pekiştirmeye hizmet etmekteydi. Kabaca, kraliyet hediyelerinin en temel işlevi, krala sınırsız bir hizmet ve yoğun bir hediye akışını makul gösterip sürekli hâle getirmekti. Krala hedi- yeler sunulması gerektiği, tebaasına hediye vermesini sağladığı fikri üzerinden gerekçelendirilmektey- di. Ancak bu hediye alıp verme pratiğinden yararlanan taraf daima kraldı. Dolayısıyla hediyeleşme, kimi birtakım sosyal yükümlülükleri yerine getirme yolu ve bir politik manevra aracı olarak kralın statüsünü mutlaklaştırıp sağlamlaştırdığı gibi, krala hizmet yarışını da büyük ölçüde artırıyordu. Ayrıca hediye alıp verme pratiği kral ve tebaası arasında sosyal bir ağ kurulmasına zemin hazırlayarak, kralın hem kendi destekçileri hem de özellikle muhalifleri üzerindeki kontrolünü artırarak sürdürmesine de katkı sağlamaktaydı.