Irk Bitig ve Körüm Bitig fal kitaplarının metindilbilimsel yapısı

Abstract

Bu çalışmada Eski Uygur Türkçesi dönemindeki “Irk Bitig ve Körüm Bitig Fal Kitaplarının Metindilbilimsel Yapısı” ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu metindilbilimsel yapı ortaya koyulurken bu eserlerin içindeki fallar, kendi içinde ayrı ayrı ve bağımsız olarak değerlendirilmiştir. Irk Bitig ve Körüm Bitig fal kitaplarının metindilbilimsel yapısı da ayrı ayrı bölümlerde incelenerek değerlendirilmiştir. Bu iki eser metinsellik ölçütlerinden bağdaşıklık ve tutarlılık ölçütlerine göre incelenmiştir. Bağdaşıklık ölçütü; gönderim, bağlama unsurları, değiştirim, eksilti, sözlüksel bağdaşıklık ve zaman, görünüş, kip şeklinde alt başlıklara ayrılarak incelenirken; tutarlılık ölçütü ise, özelleştirme, neden-sonuç, karşılaştırma, zaman ve karşıtlık bağlantısı şeklinde alt başlıklara ayrılarak incelenmiştir. Metinlerin inceleneceği ölçütler tekrar sınıflandırılarak belirtilmiştir ve bu ölçütlerin kullanılması ile metinlerin incelemesi gerçekleştirilmiştir. Bu incelemenin sonucunda, metinlerdeki yüzey ve derin yapıdaki anlamın etkililiği daha belirgin olarak ortaya çıkmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise, Irk Bitig ve Körüm Bitig fal kitapları önce genel olarak karşılaştırılmıştır. Daha sonra bu iki eser metindilbilimsel yapıları bakımından benzerlik ve farklılık gösteren özellikleri açısından değerlendirilerek karşılaştırılmıştır. Bu benzerlik ve farklılıkların hangi başlıklar olduğu ve metinlere hangi anlam özelliği kazandırdığı da ayrıntılı olarak ele alınmış ve belirtilmiştir. Irk Bitig ve Körüm Bitig fal kitaplarının metindilbilim açısından incelenmesinin, bu iki eserdeki önemli dil ve anlatım özelliklerinin ortaya koyulmasını sağladığı da görülerek çalışma sonlandırılmıştır.

In this study, "Textlinguistics Structure of Fortune Books Irk Bitig and Korum Bitig" in the Old Uighur Turkic period has been tried to be revealed. While this textlinguistics structure was being revealed, the fortunes in these works were evaluated separately and independently. The textlinguistics structure of the Irk Bitig and Korum Bitig of fortune books was also examined and evaluated in separate chapters. These two works were examined according to the criteria of cohesion and coherence, which are among the criteria of textuality. Cohesion criterion; while it is analyzed by subheadings such as reference, conjunction, substitution, ellipsis, lexical cohesion and tense, aspect, and modality; The cohesion criterion was analyzed by dividing it into subheadings as privatization, cause and effect relationship, comparison, time and contrast connection. The criteria that the texts will be examined were specified by reclassifying them and the texts were analyzed by using these criteria. As a result of this examination, the effectiveness of the meaning in the surface and deep structure of the texts has emerged more clearly. In the last part of the study, fortune books Irk Bitig and Korum Bitig were first compared in general. Then, these two works were evaluated and compared in terms of their similarities and differences in terms of their textlinguistics structures. The titles of these similarities and differences and what semantic features they give to the texts are also discussed and stated in detail. The study was concluded by seeing that the analysis of the Irk Bitig and Körüm Bitig fortune books in terms of textlinguistics helped to reveal the important language and expression features in these two works.