Aminullah Nail Khangeldi̇’ni̇n Türistan Beyremi – Ergene Kun adlı romanının söz varlığı üzerine tematik bir inceleme

Abstract

Aminullah Nail Khangeldi’nin Türkistan Bayramı-Ergene Kun Romanının Söz Varlığı Üzerine Tematik Bir İnceleme adlı çalışmamız, kaynakça ve sonuç bölümleri hariç iki ana bölümden oluşmuştur. Giriş bölümünde Güney Türkistan’da yaşayan Türk boy ve tupluluları, Güney Türkistan’da Türkçe’nin genel durumu, Aminullah Nail Hangeldi’nin hayatı ve eserleri üzerine durulmuştur. Çalışmanın ilk bölümünde Türkistan Bayramı Ergene Kun Romanı transkripsiyon yapılarak Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. İkinci bölümü, sözlük biliminden ibaret olup, tematik sözlükler, metin sözlükleri, Aminullah Nail Khangeldi’nin Türkistan Bayramı-Ergene Kun eserinin isim söz varlığının tematik incelemesi, sonuç ve kaynakçadan oluşmaktadır. Türkistan Bayramı Ergenekon romanı, Güney Türkistan’ın ilk Özbekçe romanıdır. Romanın dili halk dili olduğu için bu çalışma büyük önem taşımaktadır. Çünkü bu bölgeye ait olan Özbekçe yazı dili, Özbekistan Türkçesinin etkisinin altında kalan bir lehçedir. Bu nedenle çalışmamız Güney Türkistan’daki Özbeklere özel olan Özbek Türkçesini çalışmak isteyen araştırmacılar için de iyi bir kaynak olarak kullanılacağını düşünüyoruz. Güney Türkistan’da yaşayan Özbekler, Peştular ve Farslar (Tacikler)’dan sonra Afganistan’ın üçüncü büyük etnik grubu olup Afganistan'ın sosyal yapısının önde gelen ve hassas bir parçasını oluşturuyor. Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan bu Özbek Türkleri tüm zorluklara rağmen anadillerini yaşatmayı başarmakta, Türkmen ve Özbek Türkçesiyle gelecek nesillere anadillerinde nazım ve nesir türünde eserler vermeye devam etmektedirler. Çalışmamızda romanın söz varlığı içerisinde, yazı dilinde bulunmayan pek çok söz tespit ederek böylece unutulacak olan sözleri kaydetmiş olduk.

Our study titled A Thematic Analysis on the Lexicon of Aminullah Nail Khangeldi's Turkistan Bayrami-Ergene Kun Novel consists of two main sections, excluding the references and conclusion sections. The introduction section focuses on the Turkic tribes and peoples living in Southern Turkistan, the general status of the Turkish language in Southern Turkistan, and the life and works of Aminullah Nail Hangeldi. The first section of the study involves the transcription of the Turkistan Bayrami-Ergene Kun Novel into Turkish, followed by the thematic analysis of the novel's lexicon in the second section, which includes dictionaries, text dictionaries, and the thematic examination of the name lexicon of Aminullah Nail Khangeldi's Turkistan Bayrami-Ergene Kun novel, as well as the conclusion and references. The Turkistan Bayrami-Ergene Kun novel is the first Uzbek novel in Southern Turkistan. This study is of significant importance because the language of the novel is the vernacular language. The written Uzbek language in this region is a dialect that is under the influence of Uzbekistan Turkish. Therefore, we believe that our study will be a useful resource for researchers who want to study the Uzbek Turkish language that is specific to the Uzbeks in Southern Turkistan. The Uzbeks living in Southern Turkistan are the third-largest ethnic group in Afghanistan after the Pashtuns and the Tajiks and form a leading and sensitive part of Afghanistan's social structure. Despite facing the danger of extinction, these Uzbek Turks have managed to preserve their mother tongue and continue to produce literary works in poetry and prose for future generations in Turkmen and Uzbek Turkish. In our study, we have identified many words within the novel's lexicon that are not found in written language, thus recording the words that may be forgotten.