Türkiye’ye Yönelen Afgan Göçünü Toplumsal Cinsiyet Gözlüğüyle Okumak

Abstract

Türkiye uzun yıllardır Afgan sığınmacılara ev sahipliği yapmasına rağmen gerek resmi kaynaklarda gerekse akademik literatürde Afgan sığınmacılar hakkında yeterli bilgi ve veri bulunmamaktadır. Gerçekleştirilen çalışmalarda ise Afgan göçmenlerin göç süreçleriyle toplumsal cinsiyet arasında nadiren ilişki kurulmuştur. Bu çalışmada toplumsal cinsiyet bir analitik kategori olarak ele alınmış ve Denizli’de yaşayan Afgan göçmenlerin göç nedenleri, göç süreçleri, sınır geçişleri, işgücü piyasasına ve sosyal yaşama uyum süreçleri toplumsal cinsiyet merceğiyle analiz edilmiştir. Denizli’de 19 Afgan erkek ve 11 Afgan kadın ile yarı yapılandırılmış yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Denizli, 1990’lı yıllardan itibaren dünya tekstil sanayi ve üretim zincirine entegre olmuş bir sanayi kentidir. İlk görüşmeler Özbek Afgan Göçmenler Dayanışma Derneği’nde gerçekleştirilmiş, ardından kartopu yöntemiyle diğer görüşmecilere ulaşılmıştır. Araştırma bulgularımız yalnızca yoksulluk ve çatışmanın değil ağır ataerkil normlar, zorla evlilikler ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin de gerek Afgan kadınların gerekse erkeklerin göç etmelerine neden olabildiğini göstermiştir. Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet, boşanma veya eşin vefat etmesi gibi nedenlerle göç eden Afgan kadınlar için göç görece özgür koşullarda yaşamalarını olanaklı kılmaktadır. Buna karşın özellikle tek ebeveyn olan kadınlar için sosyal koruma ve gelirden yoksunluk yeni ve zorlu bir mücadeleye kapı açmaktadır. Araştırmaya katılan genç Afgan erkekler içinse göçün bir erkeklik inşası aracı olduğu söylenebilir. Pek çoğu yoksul ailelerine göndermek üzere para kazanmak için tehlikeli sınırlardan kaçakçılar aracılığıyla geçiş yaptıklarını ifade etmişlerdir. Ne olursa olsun haneye para gönderme yükümlülüğü, onları her tür ağır çalışma koşuluna boyun eğmeye zorlamaktadır. Bazı katılımcılar bir Müslüman ülke olması nedeniyle Türkiye’de yaşamayı tercih etmekte, bazıları ise Türkiye’de bir gelecekleri olmadığını düşünmeleri nedeniyle bir başka ülkeye iltica etmek istemektedirler.