Saha (Yakut) Türklerinde atı tanımlayıcı kelime ve kelime gruplarını sınıflandırma denemesi

Abstract

Saha (Yakut) Türkleri geleneksel kültürlerinin içerisinde ata önemli bir yer ayırmışlardır. Tüm Türk toplumlarında olduğu gibi at değerli bir konum arz etmektedir. Atın ehlileştirilmesi medeniyet anlamında önemli bir adımdır. Saha Türklerinin söz varlığına bakıldığında dikkat çekici düzeyde fazla sayıda at ile ilgili kelime bulunmaktadır. Bu kelimeler Saha Türklerinin atı çok iyi gözlemlediğinin bir göstergesi olarak karşımıza çıkar. Küçük ayrıntılarla birbirinden ayrılan ata ait renklerin, hareketlerin, yürüyüşlerin farklı kelimelerle karşılandığı görülmektedir. Atı genel anlamda karşılayan kelimeler küçük farklarla birbirinden ayrılmaktadır. Atın yaşı, cinsiyeti, kullanım alanı, karakter özellikleri bu konuda belirleyici olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında koşma şekillerine göre atlar farklı isimlendirmeler almıştır. Atın donu olarak adlandırılan rengi de oldukça önemli bir isimlendirme unsuru olarak karşımıza çıkar. Bunun dışında inanç uygulamaları içerisinde de atın özel bir yeri olduğunu görmek zor değildir. İnanç ile ilgili uygulamalarda da ata verilen değer, atın hep değerli olan şeylerle özdeşleştirilmesi atın yeri hakkında önemli noktalardır. Yine halk kültürünün önemli bir öğesi olan bilmeceler, atasözleri, yer adları, deyimlerde de at ile ilgili söz varlığı karşımıza çıkmaktadır. Atın uzuvları ve eşyaları da ata ait söz varlığının önemli parçalarıdır. Bu bizim karşımıza oldukça fazla sayıda kelime çıkmasına neden olmaktadır. Çalışma, Saha Türklerinin at ile ilgili oldukça zengin olan söz varlığının sınıflandırması ile ilgilidir.

The Sakha (Yakut) Turks have reserved an important place for the horse in their traditional culture. As in all Turkish societies, the horse has a valuable position. The domestication of the horse is an important step in civilization. When we look at the vocabulary of Saha Turks, there are a remarkable number of words related to horses. These words appear as an indication that Saha Turks observe the horse very well. It is seen that the colors, movements and walks of the horse, which are separated from each other in small details, are met with different words. The words that refer to the horse in general terms are separated from each other with minor differences. The age, gender, usage area and character characteristics of the horse appear as determinants in this regard. Apart from this, horses have received different names according to their running styles. The color of the horse, called the underpants, is also a very important element of naming. Apart from this, it is not difficult to see that the horse has a special place in religious practices. In religious practices, the value given to the horse and the identification of the horse with the things that are always valuable are important points about the place of the horse. Again, we encounter the vocabulary of horses in riddles, proverbs, place names and idioms, which are an important element of folk culture. The horse's limbs and belongings are also important parts of the horse's vocabulary. This causes us to come across quite a lot of words. This study is about the classification of this rather large vocabulary.