Anadoluda Prytaneionlar ve Hestia kültü

Abstract

Hestia kültü ile sembolize edilen prytaneionlar antik dönem şehir planlamacılığında önemli bir rol üstlenen ve şehrin önde gelen kurumlarından biridir. Ancak günümüze ulaşan verilerin yetersizliği, diğer çalışmalara göre geride kalmasına ve hakkında çok az bilgiye sahip olmamıza neden olmuştur. Bu çalışmada yapı ve kültünün özellikle Anadolu kapsamında tüm yönleriyle ele alınması hedeflenmiştir. Yapının ortaya çıkışı ve gelişimi üzerine gerçekleştirilen incelemeler sonucunda köklerinin prehistorik dönemlere kadar uzandığı, dinamik ve zengin bir gelişim göstererek Roma İmparatorluk Dönemi sonlarına kadar sürdüğü anlaşılmıştır. Anadolu’da kanıtlanmış ve muhtemel prytaneion örnekleri incelendiğinde, yapı için ortak bazı özellikler tespit edilmiştir. Örneğin prytaneionlar agora ya da kutsal alan sınırları içerisinde konumlanan, bir avlu ve iki ana oda (Hestiatorion ve Hestia Salonu) ile karakterize edilen tipik bir ‘ev mimarisinin’ daha büyük boyutlu tasarlanmış hali olarak tanımlanabilir. Ayrıca yapı fonksiyonlarında görülen çeşitlilik, yapının dini ve siyasi kimliği ile bağlantılıdır ve yapıyı tanımlamada önemli bir role sahiptir. Ocağın kişiselleştirilmiş tanrıçası Hestia, hem özel aile evi hem de devletin evi olan prytaneionların koruyucusudur. Tanrıça hakkında bilinenler günümüz verilerine göre sınırlıdır. Evrensel nitelikte olan Hestia kültü, antik Anadolu, Yunanistan ve Roma’ya kadar dağılım göstermektedir.

Prytaneions, symbolized by the Hestia cult, are one of the leading institutions of the city, which played an important role in ancient urban planning. However, the lack of data available today has caused it to lag behind compared to other studies and we have very little information about it. In this study, it is aimed to cover the structure and its cult in all aspects, especially within the scope of Anatolia. As a result of the investigations carried out on the emergence and development of the structure, it has been understood that its roots date back to the prehistoric periods, it continued until the end of the Roman Imperial Period by showing a dynamic and rich development. When the proven and possible prytaneion samples in Anatolia were examined, some common features for the structure were identified. For example, prytaneions can be defined as a larger-sized designed version of a typical ‘house architecture’ located within the boundaries of an agora or sanctuary, characterized by a courtyard and two main rooms (Hestiatorion and Hestia Hall). Moreover, the diversity of the building’s functions is linked to its religious and political identity and plays an important role in defining it. Hestia, the personalized goddess of the hearth, is the patroness of the prytaneions, both the private family home and the home of the state. What is known about the goddess is limited according to today's data. The cult of Hestia is universal and extends to ancient Anatolia, Greece and Rome.