Kır-kent çeperinin iklim değişikliği perspektifinden incelenmesi: Denizli örneği

Abstract

Günümüzün en önemli çevre sorunlarından biri olan iklim değişikliği, kırsal ve kentsel alanlar ile bu alanlarda yaşayan nüfus gruplarını büyük ölçüde olumsuz etkilemektedir. Doğal ve yapılı çevre ile ekonomik ve toplumsal yapıda kritik etkileri bulunan iklim krizinin planlama disiplini ile ilişkisinin kurulması iklim değişikliği ile mücadele kapsamında oldukça önemlidir. Bu sebeple yerel düzeyde gerçekleştirilen eylemlere yön verecek, iklim değişikliği ile mücadelede kentsel ve kırsal alanları bütüncül olarak ele alacak yöntem ve stratejilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaçtan yola çıkarak bu tez çalışması iklim değişikliği ile mücadelede kentsel ve kırsal alanları bütüncül bir yaklaşımla ele almayı ve kır-kent çeperinin iklim değişikliği ile mücadeledeki rolünü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda kentsel alan ile kırsal alan arasında önemli bir geçiş bölgesi olarak kabul edilen kır-kent çeperine odaklanılmakta, sahip olduğu sorun ve potansiyeller Denizli kır-kent çeperi örneği üzerinden araştırılmaktadır. ‘‘Kırı ve kenti bütüncül ele almak amacıyla odaklanılan geçiş bölgelerinin/kır-kent çeperinin iklim değişikliği karşısındaki kırılganlıkları ve potansiyelleri nelerdir?’’ ve ‘‘Kır-kent çeperi iklime uyumlu nasıl planlanabilir?’’ sorularına yanıt aranmaktadır. Yapılan çalışma ile öncelikle kır-kent çeperinin iklim değişikliğine uyum sağlama potansiyelini değerlendirmek amacıyla bir gösterge seti hazırlanmış ve Denizli’nin kır-kent çeperi tanımlanmıştır. Ardından kır-kent çeperi üzerinden seçilen bir alt bölgeye odaklanılarak saha çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Mekânsal gözlem, yerinde tespit ve derinlemesine görüşmeler yoluyla kır-kent çeperinin mekânsal ve mevcut durumu tespit edilmiş, sorun ve potansiyelleri ortaya konmuş ve sonuçta iklime uyumlu planlama stratejileri tartışılmıştır. Çalışmanın sonucunda kır-kent çeperinde en büyük riskin doğal ve kırsal alanların yapılı/kentsel alanlara dönüşmesi ile mekânsal, sosyal, ekolojik sorunlar ve iklimsel risklerin daha belirgin hale geldiği, öne çıkan potansiyelinin ise doğa odaklı planlama çözümleri ve yeşil altyapı planlaması gibi ekolojik yaklaşımlar doğrultusunda, doğa ve iklim odaklı bir gelişme modeli için stratejik öneme sahip bir alan olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışmanın bulguları sonucunda, Denizli kır-kent çeperi üzerinden iklime dayanıklı, doğayla uyumlu, sürdürülebilir, yaşam kalitesi yüksek ve sağlıklı kırsal-kentsel çevreler oluşturulmasına ilişkin örnek bir planlama yaklaşımı ortaya konmaktadır. Bu çalışma ile kır-kent çeperine iklim değişikliği perspektifinden yeni bir bakış kazandırılmış ve stratejik-mekânsal planlama yaklaşımlarına iklim değişikliği konusunun nasıl dahil edilebileceğine yönelik genel bir çerçeve tanımlanmıştır.

Climate change, which is one of the most important environmental problems of today, has a negative impact on rural and urban areas and the population groups living in these settlements. Establishing the relationship between the climate crisis, which has critical effects on the natural and built environment, economic and social structure, and the planning discipline is very important within the scope of combating climate change. For this reason, developing methods and strategies is a requisite that will guide the local level actions and address urban and rural areas holistically in the fight against climate change. Based on this need, this thesis aims to address urban and rural areas with a holistic approach in the fight against climate change and to reveal the role of the rural-urban fringe in the fight against climate change. In line with this, the rural-urban fringe, which is considered as an important transition area, is focused on, and its problems and potentials are investigated through the example of Denizli rural-urban fringe. The research questions to answer are determined as ‘‘What are the vulnerabilities and potentials of rural-urban fringes in combating climate change?’’ and ''How can rural-urban fringes be planned in adaptation to the climate?''. First, a set of indicators has been prepared to evaluate the potential to adapt to climate change and the rural-urban fringe of Denizli has been defined. Then, field studies have been carried out by focusing on the determined sub-region over the rural-urban fringe. Through spatial observation and in-depth interviews, the spatial and current situation of the rural-urban fringe has been identified, its problems and potentials have been analyzed and climate compatible planning strategies have been discussed. As a result of the study, it has been revealed that the most important risk in the rural-urban fringe is that spatial, social, ecological problems and climatic risks have become more evident with the transformation of natural and rural areas into urban areas, and that the prominent potential is an important area for a development model compatible with nature and climate in line with ecological approaches such as nature-based planning solutions and green infrastructure planning. As a result, a planning approach for climate-resilient, nature-compatible, sustainable, high quality of life and healthy rural-urban environments has been provided through the investigation of rural-urban fringe of Denizli. This study presents a new approach to the rural-urban fringe from the perspective of climate change and defines a general framework for how the issue of climate change can be included in strategic-spatial planning.