Kazak Edibi Ahmet Baytursınulı’nın şiirlerindeki deyimler üzerinde bir inceleme

Abstract

Edebî eserlerdeki söz varlığının belirlenmesi ile ilgili çalışmalar, söz varlığına ait dil ögelerinin belirlenmesinde, dile yeni bazı ögeler kazandırılmasında, dilin özgün yönlerinin ortaya çıkarılmasında, toplumun sosyolojik, psikolojik, tarihî dilbilimsel kimliğinin tespit edilmesinde önemli rol oynarlar. Bu tür çalışmaların dilbilimsel bir temele oturtularak yapılması gerekir. Deyimler, söz varlığının önemli bir kısmını oluşturur. Onlar, mecazi yapıları açısından en zor öğrenilen dil ögeleridir. Deyimler, sosyal yapının göstergesidir. Dile duygu ve düşünce açısından nüfuz etme gücü kazandırırlar. Öğrenilen dilin içinde yer alan ortak kültür mirasıdırlar. Aktarma veya çeviri çalışmalarının doğru anlamlandırılması, söz varlığı unsurlarını iyi anlamakla mümkündür. Sosyal yapının ve yaşanan olayların gerçek şekliyle yansıtılması ve geleceğe taşınması, metinlerde yer alan söz varlığı unsurlarını doğru anlamakla mümkündür. Söz varlığı araştırmaları, bir dilin kimliğini de oluşturur. Bir dilin söz varlığı sözcüklerdir, deyimlerdir, atasözleridir, ikilemelerdir. Bunlar gibi dil yapılarıdır. Her milletin kültürel yapısı etrafında oluşan deyimler, mecazî anlatımlarıyla dikkat çeker. Dil bilim ve halk bilimi çalışmaları, deyimlere dayanarak bir toplumun kültürünün incelenebileceğini gösterir. Ayrıca, sosyal yapıyla ilgili sonuçlar çıkarılabileceğini gösterir. Bu makalede Ahmet Baytursınulı’nın kullandığı deyimler, anlamlarına göre sınıflandırılmıştır. Onun yaşadığı döneme ait belirlemeler yapılmıştır. Şairin dilin anlatım imkânlarından ne ölçüde yararlandıġı değerlendirilmiştir. Yazarın kullandığı deyimlerden hareketle şairin yaşadığı dönemdeki olaylar, sosyal yapı, hayat tarzı, inançlar, gelenek görenekler, dünya görüşü, vs. konusunda belirlemeler yapılmaya çalışılmıştır. Şairin eserlerini kaleme aldıġı dönemlerde yaşanan olaylar bilinmese de dil yapıları çözülerek, söz varlığının derinliklerine nüfuz edilip metinlerin değerlendirilmesiyle hangi sonuçlara ulaşılabileceği irdelenmiştir.

Studies about determination of vocabulary in literary works have an important role in determination of language elements dependent on vocabulary, adding new elements to language, unveiling the unique aspects of language, determination of society's sosiological, physcological, historical linguistic identity. Such studies should be done by build on a linguistic ground. Idioms constitute an important part of vocabulary and are the hardest leraned language elements with regard to their metophoric structure. They bring a permeation force to the language. They are common cultural heritage in the learned language. To interpretation transfer and translation studies correctly is possible to understand the vocabulary elements. Projection and mobilization of social structure and incidents with their real state are possible by properly understanding the vocabulary elements in texts. Vocabulary studies also constitute identity of a language. Vocabulary of a language are words, idioms, proverbs, reduplications and the language structures like these. Idioms forming around own cultural structure of nations take attention with their figurative expressions. Linguistic and folklore studies indicate that the examination of a society's culture, based on idioms is possible. Furter it shows that can be removed results about social structure. In this article the idioms that have been used by Ahmet Baytursınulı are classified according to their meanings. Identifications about his era are done. It was evaluated that how he has benefited from narrative possibilities of the language. With reference to the idioms used by Ahmet Baytursınulı, determinations about incidents, social structure, life style, beliefs, traditions, world-view etc. in the era of writer have been tried to do. Although the incidents that happened in the his era are unknown, which consequences can be gotten is scrutinized, by analysing the language structure, penetrating to the vocabulary and evaluating the texts.