İstanbul’un Demografik Dönüşüm Süreci Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Bu çalışmada, İstanbul ilinde demografik dönüşüm sürecinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Herhangi bir yerde planlama ve yönetim sürecinde, nüfus bileşenlerinin değişimi ve demografik dönüşüm evreleri dikkatle takip edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ülke ve şehirlerde demografik geçiş sürecinin nasıl tecrübe edildiğini gösteren araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi deseni kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, 1927-2020 dönemini kapsayan İstanbul’un nüfus bileşenlerinden (doğum, ölüm ve göç) oluşmaktadır. Verilerin analizinde, betimsel istatistik teknikleri kullanılmıştır. Elde edilen analizler frekans ve % olarak gösterilmiştir. Araştırmanın sonucunda, 1927-2020 yılları arasında İstanbul’da Demografik Dönüşümün farklı aşamalarının nasıl gerçekleştiği tespit edilmiştir. İstanbul’da doğurganlık ve ölümlülük hızlarının yüksek olduğu 1935-1945 döneminde demografik dönüşümün birinci aşaması yaşanmıştır. Doğum hızının yüksek olduğu ancak ölüm hızının düşüş eğilimine girdiği 1945-1965 döneminde demografik dönüşümün ikinci aşaması tamamlanmıştır. Ölüm hızındaki düşüş eğilimine paralel doğurganlık hızında da düşüş eğiliminin görüldüğü 1965-2005 döneminde demografik dönüşümün üçüncü aşaması yaşanmıştır. 2005 sonrası dönemde ise düşük doğum ve ölüm hızlarının gözlenmeye başladığı demografik dönüşümün dördüncü aşamasına geçildiği tespit edilmiştir. Bu özellikleri gösteren yerlerde, nüfus genellikle yaşlanma eğilimindedir. Ancak, göçler nedeniyle İstanbul’un bağımlı nüfus oranı düşük, üretken ve dinamik bir demografik yapıya sahip olduğu saptanmıştır.