Türkiye’de 1945 - 1960 yılları arasında kentsel politikanın toplumsal yapıya etkisi ve yerelde iktidar ilişkileri

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’nin 1945 - 1960 yılları arasındaki kent politikaları ve yerel ölçekteki iktidar ilişkilerini, toplumsal yapıya da olan etkileriyle tartışmaya açmaktadır. Söz konusu yıllar, kentleşme politikası, kent planlaması, kent sosyolojisi, yerel yönetimler/ yerel siyaset gibi kent çalışmalarıyla ilişkili birçok farklı alanın ve disiplinin vurgularında ön plana çıkmaktadır. Kent mekânını etkileyen birçok dönüşüm ve Cumhuriyet’in ussal/ akılcı kentleşme idealinden keskin biçimde kopuş bu yıllarda ortaya çıkmıştır. Uzun yıllar kentleşme süreçlerinin temel belirleyicisi olacak gecekonduyu odağına olan politikalar ve ulusal siyasetin önemli bir parçası haline gelen köylüler ve gecekondulular, yerel siyaseti de ciddi ölçüde etkilemiştir. Çalışmanın temel amacı, kentsel politika ve yerel ölçekteki iktidar ilişkilerinin karmaşık ve gerilimli bir ilişkiye sahip olduğunu ve toplumsal yapının bu gerilimlerden/çelişkilerden bir hayli etkilendiğini göstermektir. Çalışma iki temel bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, kentsel planlama deneyimi, Ankara’dan İstanbul’a planlama mantığının dönüşümü, gecekondu ve apartman özelinde beliren konut politikası ve kentsel hareketliliğin irdelendiği ulaşım politikası bağlamında tartışılmıştır. İkinci bölümde, yerel toplumsal yapı ve iktidar ilişkileri, kentsel siyaset, yerel yönetimler ve yerel seçimler bağlamında analiz edilmiştir. Söz konusu yıllar, Ankara - İstanbul, apartman - gecekondu, demiryolu - karayolu, ussal/akılcı planlama - küçük ölçekli çıkarlarla dönüşen planlama gibi kentleşme politikalarını derinden etkileyen zıtlıklar barındırmış; bu zıtlıklar ve karşıtlıklar, ulusal siyasetin de etkisiyle yerel siyaset ölçeğinde de iktidar ilişkilerini derinden etkilemiştir. Nitel bir yöntemle, söz konusu yılları ele alan kitap, kitap bölümleri ve makaleler çalışmanın temel veri kaynağını oluşturmaktadır.