Türkiye'deki Saxıfraga L. (Saxıfragaceae) cinsinin taksonomik revizyonu

Abstract

Saxifraga L. (Saxifragaceae), esas olarak Kuzey Yarımküre'nin dağlık ve arktik bölgelerinde görülen, tür açısından zengin bir cinstir. Saxifraga cinsine ait türlerin kayda değer derecede morfolojik varyasyon gösterdiği de bilinmektedir. Bu çalışma kapsamında, Türkiye'de yayılış gösteren Saxifraga cinsine ait 19 tür ve 21 takson üzerinde morfolojik ve mikromorfolojik araştırmalar ile birlikte taksonomik açıdan problemli bazı türler üzerinde moleküler çalışmalar yapılmıştır. Morfolojik çalışmalar kapsamında, farklı herbaryumlarda bulunan bitki örneklerinin yanı sıra, tez aşaması sırasında tarafımızca toplanan çok sayıda Saxifraga örneğinden yararlanılmıştır. Tez çalışması sonucunda, bu cinse ait herbir taksonun genişletilmiş betimleri, tip örnekleri, sinonimleri, çiçeklenme zamanı, yetişme ortamı, yüksekliği, yayılışı, fitocoğrafik bölgesi ve herbaryum kayıtları detaylıca sunulmuştur. Çalışılan taksonların mevcut yayılış alanlarına ek olarak tarafımızca yeni yayılış alanları da eklenmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda tür tayin anahtarı gözden geçirilmiş ve daha kullanışlı güncel bir anahtar oluşturulmuştur. Güncellenen anahtarda Türkiye Florası'na yeni eklenen taksonlar dahil edilirken, sinonim olan türler ve varlığı teyit gerektiren taksonlar çıkarılmıştır. Mikromorfolojik çalışmalar kapsamında yaprak ve tohum yüzeyleri çalışılmıştır. Yaprak ve tohum yüzeyi çalışmaları ve hidatotlarından kalsiyum içerikli salgı yapan taksonlarının içerik analizleri taramalı elektron mikroskobu kullanılmak suretiyle detaylı olarak tanımlanmıştır. Ayrıca taksonomik açıdan problemli olan S. cymbalaria ile S. sibthorpii ve S. exarata ile S. moschata türleri üzerinde moleküler çalışmalar yapılmıştır. Son olarak Rize ili Yukarı Kavrun Yaylası'ndan yeni bir Saxifraga türü tespit edilerek, S. kavrunensis B. Gürcan & O. D. Düşen adıyla yayınlanmıştır.

Saxifraga L. (Saxifragaceae) is a species-rich genus, which occurs mainly in mountainous and arctic regions of the Northern Hemisphere. Saxifraga genus displays remarkable morphological variation. In this study, morphological and micromorphological studies were carried out on 19 species and 21 taxa belonging to the Saxifraga L. distributed in Turkey, and molecular studies were carried out on some taxonomically problematic species. For morphological studies, plant specimens in different herbariums and many Saxifraga samples collected during the thesis were used. As a result of the thesis, expanded descriptions, type specimens, synonyms, flowering times, habitats, altitude, distributions, phytogeographic regions and herbarium records of each taxon are presented in detail. In addition to the existing distribution areas of the studied taxa, new distribution areas were also added. According to the findings, the species identification key was revised and a more useful and up-to-date key was created. While newly added taxa to the Flora of Turkey are included in the updated key, synonymous species and taxa whose existence requires confirmation are removed. In micromorphological studies, leaf and seed surfaces were studied. Leaf and seed surface studies and content analysis of taxa secreting calcium-containing secretions from their hydathodes were described in detail using scanning electron microscopy. In addition, molecular studies were carried out on the taxonomically problematic species S. cymbalaria and S. sibthorpii, and S. exarata and S. moschata. Finally, a new Saxifraga species was identified from the Yukarı Kavrun Plateau in Rize province and published under the name S. kavrunensis B. Gürcan & O. D. Dusen.