Pozitivist düşünce ve etkileri

Abstract

Düşünce dünyasında önemli etkilere sahip pozitivist düşünce sistemi ilk ortaya çıkışı itibariyle bir doktrin şeklinde ortaya çıkmamıştır. Aklı önceleyen bir düşünce sistemi olarak ampirik düşünce şeklinde Fransa‟da Bacon ile başlamıştır. Daha sonra, rasyonalist Descartes analitik düşüncenin ve modern felsefi düşüncenin temellerini atmıştır. Süreç içerisinde John Locke, Saint Simon ile gelişen ve A. Comte ile sistemleşen pozitivizm, tüm kıta Avrupa‟sını etkisi altına alarak İngiltere gibi ülkelerde de ön plana çıkmaya başlamıştır. Fransa‟da A. Comte, Ernest Renan, Hippolyte Taine, Emile Durkheim, Pierre Laffitte‟nin yanında İngiltere‟de John Stuart Mill ve Herbert Spencer gibileri modern düşünce sisteminin temsilcileri olarak düşünce tarihinde önemli yere sahiptirler. Araştırmamızda Avrupa‟da ortaya çıkan pozitivizmin tarihi arka planından hareketle, pozitivist batılı düşünürleri ve bu düşünürlerin ülkemiz düşünürlerini nasıl etkilediği üzerinde durulmuştur. Amacımız pozitivizm ve tesirlerini ortaya çıkarmaktır. Araştırma süresince tarihsel veriler incelenirken kronolojik sıra takip edilerek fikir adamları incelenmiştir. Düşünürlerin fikirleri despriktif bir yöntemle tarafsız bir şekilde incelenmiş, fikrin fotoğrafı çekilmeye çalışılmış ve fikri takip yapılarak bilimsel verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmamız, şahısların düşüncelerinden hareketle fikri zeminde, fikir takibinin yapılmasıdır. Pozitivizm, 19.yüzyılın üçüncü ve dördüncü çeyreği ile 20.yüzyılın ilk çeyreğinde başlarında düşünce dünyasında en etkili felsefi akımdan olduğu için modern düşüncenin temelleri neredeyse tamamen pozitif düşünce sistemine dayanmaktadır. Aydınlanma döneminden itibaren bir ivme kazanmış ve “düzen” ve “ilerleme” olarak ön plana çıkan A. Comte‟ nun kurduğu fikri sistem Türk düşünce sistemini de derinden etkilemiştir. Son dönem Osmanlı devri düşünürleri bu düşünce sisteminden oldukça çok etkilenmiştir. Osmanlı Devleti‟nin son dönemlerinde pozitivizm kurumsal olarak ve şahıs olarak bir takım etkileri olduğu görülmektedir. Jön Türkler, İttihat ve Terakki, Serveti Fünûn gibi kurumsal etkileri incelenmiştir. Bunun yanı sıra bütün şahısları incelememiz araştırmamızın boyutlarını aşacağı için daha dar kapsamda Beşir Fuad, Rıza Tevfik ve Ziya Gökalp gibi pozitivizmin etkisinde kalan düşünürler incelenmiştir. Son olarak Osmanlıdaki bilim insanları üzerinde bıraktığı tesirlere değinilerek pozitivizmin fikri sonuçları üzerinde durulmuştur.

The positivist thought system, which has a significant impact on the world of thought, did not emerge as a doctrine when it first emerged. As a system of thought that prioritizes reason, it started with Bacon in France in the form of empirical thought. Later, the rationalist Descartes laid the foundations of analytical thought and modern philosophical thought. In the process, positivism, which developed with John Locke and Saint Simon and was systematized with A. Comte, influenced the entire continental Europe and began to come to the fore in countries such as England. A. Comte, Ernest Renan, Hippolyte Taine, Emile Durkheim, Pierre Laffitte in France, as well as John Stuart Mill and Herbert Spencer in England, have an important place in the history of thought as representatives of the modern thought system. In our research, based on the historical background of positivism that emerged in Europe, we focused on positivist western thinkers and how these thinkers influenced the thinkers of our country. Our aim is to reveal positivism and its effects. While examining historical data throughout the research, intellectuals were examined in chronological order. The ideas of the thinkers were examined impartially with a descriptive method, an attempt was made to photograph the idea, and scientific data were tried to be obtained by following the idea. Our research is the pursuit of ideas on an intellectual basis, based on people's thoughts. Since positivism was one of the most influential philosophical movements in the world of thought in the second half of the 19th century and the beginning of the 20th century, the foundations of modern thought are almost entirely based on the positive thought system. The intellectual system established by A. Comte, which gained momentum since the Enlightenment period and came to the fore as "order" and "progress", also deeply affected the Turkish thought system. The thinkers of the late Ottoman period were greatly influenced by this system of thought. It seems that positivism had some institutional and personal effects in the last periods of the Ottoman Empire. Institutional influences such as the Young Turks, Committee of Union and Progress, and Serveti Fünûn were examined. In addition, since examining all individuals would exceed the scope of our research, thinkers who were influenced by positivism such as Beşir Fuad, Rıza Tevfik and Ziya Gökalp were examined in a narrower scope.