Ali Şîr Nevâyî’nin Fevâyidü’l-Kiber adlı divanının tahlili

Abstract

Ali Şîr Nevâyî, XV. Yüzyıl Çağatay edebiyatının değil, Türk edebiyatının da en önemli isimlerinden biridir. Ali Şîr Nevâyî, şair ve devlet adamı kimliğiyle Türk dili ve kültürüne büyük katkılarda bulunmuştur. Nevâyî, kültürel unsurlara eserlerinde sık yer vermesi bakımından dikkate değer bir sanatkârdır. İçindeki yaşadığı toplumun kültürü ve çeşitli ilimlerdeki bilgisini eserlerinde yansıtmıştır. Klasik Türk edebiyatı araştırmalarında divan tahlilleri, şairin hayatı ve evreni algılama biçimiyle toplumun sosyal ve kütürel hayatının tespiti anlamında önemli eserlerdir. Ali Şîr Nevâyî’nin Fevâyidü’l-Kiber adlı divanının tahlilinin yapıldığı bu çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında Ali Şîr Nevâyî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde divanda geçen din ve tasavvuf ile ilgili hayal ve tasavvurlar iki ana başlıkta değerlendirilmiştir. Cemiyet hayatına dair tüm unsurların çeşitli başlıklar altında ele alındığı ikinci bölümde, sosyal ve kültürel hayatın divandaki yansımaları açıklanmıştır. İnsan ve insana dair hususların incelendiği üçüncü bölümde genel anlamda sevgili, âşık ve rakip ile ilgili hayal ve tasavvurlar analiz edilmiştir. Son bölüm ise tabiat bahsi; kozmik âlem, zaman, dört unsur, hayvanlar, bitkiler şekilde başlıklara ayrılarak incelenmiştir. Tahlil çalışmasında yapılan açıklamalar örnek beyitlerle desteklenmiştir. “Ali Şîr Nevâyî’nin Fevâyidü’l-Kiber Adlı Divanının Tahlili” adlı bu çalışmanın Çağatay sahası ve klasik Türk edebiyatı alanında yapılacak çalışmalara katkı sağlaması beklenmektedir.

The artist reflects life, beings and the form of the universe in hid work of art. The artist narrates the mentality, social and cultural values of the society to which he belongs in an aesthetic way with language. In this respect, a literary work is important in terms of understanding the socio-cultural structure of the period in which it was written and ensuring the transfer of cultural elements to future generations. In classical Turkish literature studies, divan analyses are important works in terms of determining these issues. Ali Şîr Nevâyî, one of the most important names not only of Chagatai literature but also of Turkish literature, who lived in the XV. century, is a remarkable artist in terms of frequently including cultural elements in his works. Ali Şîr Nevâyî made great contributions to Turkish language and culture as a poet and statesman. He reflected the culture of the society he lived in and his knowledge of various sciences in his works. This study, in which Ali Şîr Nevâyî's divan named Fevâyidü'l-Kiber was analyzed, consists of four parts. In the introduction, information about the life and works of Ali Şîr Nevâyî is given. In the first part of the study, the dreams and imaginations about religion and Sufism in the divan were evaluated under two main headings. In the second part, in which all the elements of community life are discussed under various headings, the reflections of social and cultural life on the divan are explained. In the third part, where human and human issues are examined, dreams and imaginations about the beloved, lover and rival are analyzed in general. The last part is examined under the headings of nature, the cosmic world, time, the four elements, animals, and plants. The explanations made in the analysis study were supported by sample couplets. It is expected that this study titled "Analysis of Ali Şîr Nevâyî's Divan Named Fevâyidü'l-Kiber" will contribute to the studies to be carried out in the field of Çağatay field and classical Turkish literature.