Gökçeada Uğurlu-Zeytinlik yerleşmesindeki bir grup erken kalkolitik seramik örneğinin arkeometrik yöntemlerle incelenmesi

Abstract

Arkeolojik eserlerin araştırılması, kültürel mirasın korunması açısından önemlidir. Uğurlu Zeytinlik yerleşmesi Çanakkale ili Gökçeada ilçesinin güneybatısında yer almaktadır. Çalışmada, Uğurlu-Zeytinlik (Gökçeada) yerleşmesindeki 2022 kazı çalışmalarında farklı mekanlardan ele geçirilen Erken Kalkolitik Döneme ait 10 adet çanak çömlek parçalarının arkeometrik yöntemlerle analizleri yapılmıştır. Bu araştırmanın amacı, arkeolojik kazılardan ele geçirilen amorf seramik parçalarının üretiminde kullanılan hammaddenin özellikleri, mineralojik bileşimi, pişirme dereceleri, kimyasal bileşenleri ve üretim teknolojisini tespit etmektir. Renk analizi sonucunda iç renkleri kahverengiden çok koyu grimsi kahverengiye, dış renkleri kırmızımsı kahverengiden çok koyu grimsi kahverengiye, kesit renkleri ise kahverengiden çok koyu grimsi kahverengi olarak belirlenmiştir. Petrografik analiz sonucunda kuvars, plajiyoklaz, amfibol volkanik kayaç parçası, opak mineral ve biyotit mineral içerikleri belirlenmiştir. XRPD grafiklerinde kuvars, feldispat, plajiyoklaz, kalsit, hematit minerallerine ait pikler belirlenmiştir. Kil piklerinin ve yüksek sıcaklık minerallerinin görülmemesi nedeniyle pişirim sıcaklığı 800-850°C olduğu düşünülmektedir. Kimyasal analiz sonucunda CaO oranı % 6’dan düşük olması nedeniyle tüm örneklerde kalkersiz kil kullanıldığı belirlenmiştir. K2O, Fe2O3, CaO, MgO ve TiO2 oranlarının % 9’dan az olması nedeniyle kilin sıcaklığa dayanıklı olduğunu göstermektedir. Uğurlu-Zeytinlik (Gökçeada) yerleşmesi ve yakınındaki bölgedeki formasyonlarda bulunan minerallerin analiz sonucundaki tespit edilen minerallerle uyumlu olduğu görülmektedir. Bu sebeple incelenen örneklerin bölgedeki kil kaynaklarından yerel olarak üretildiği sonucuna varılmıştır.

Researching archaeological artifacts is important for the protection of cultural heritage. Uğurlu Zeytinlik settlement is located in the southwest of Gökçeada district of Çanakkale province. In the study, 10 pottery sherds from the Early Chalcolithic Period, seized from different places during the 2022 excavations in the Uğurlu-Zeytinlik (Gökçeada) settlement, were analyzed using archeometric methods. The aim of this research is to determine the properties, mineralogical composition, firing degrees, chemical components and production technology of the raw materials used in the production of amorphous ceramic pieces recovered from archaeological excavations. As a result of color analysis, internal colors were determined as brown to very dark greyish brown, external colors were determined as reddish brown to very dark greyish brown, and section colors were determined as brown to very dark greyish brown. As a result of petrographic analysis, quartz, plagioclase, amphibole volcanic rock fragment, opaque mineral and biotite mineral contents were determined. Peaks belonging to quartz, feldspar, plagioclase, calcite and hematite minerals were determined in the XRPD graphs. The firing temperature is thought to be 800-850°C since clay peaks and high temperature minerals are not seen. As a result of chemical analysis, it was determined that calcareous clay was used in all samples because the CaO rate was lower than 6%. Since the K2O, Fe2O3, CaO, MgO and TiO2 ratios are less than 9%, it shows that the clay is resistant to temperature. It is seen that the minerals found in the formations in the Uğurlu-Zeytinlik (Gökçeada) settlement and the surrounding region are compatible with the minerals detected as a result of the analysis. For this reason, it was concluded that the samples examined were produced locally from clay resources in the region.