Yeni arşiv belgeleri ışığında Kemal Kaya Efendi

Abstract

Kemal Kaya Efendi, Almanya ve Fransa’da eğitim görmüş ve Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas cephesinde görev almış bir Osmanlı subayıdır. Savaşta yaralı düşerek Ruslara esir olmuş ve bu sıfatla Sibirya’ya gönderilmiştir. Rusya’da Bolşevik idaresinin tesisi üzerine Çin’e iltica etmiştir. Mültecilerle birlikte Çin’in Harbin şehrine gelen Kemal Kaya Efendi, “Yeni Hayat” ismindeki Türk-Tatar mektebinde öğretmenlik yapmış, oradan Pekin’e giderek çok iyi bildiği Fransız dili üzerine dersler vermiştir. Pekin’de bulunduğu sırada tanıştığı Doğu Türkistan liderleri, Çinli Müslümanları sevk ve idare ederek onlara yardım etmesini kendisinden rica etmiştir. Kemal Kaya Efendi, üzerinde nüfuz kazandığı Çinli Müslüman General Ma Zhongying’e Genelkurmay Başkanı olarak hizmet vermiş ve Doğu Türkistan Valisi Jin Shuren’e karşı bir hamle yapması için onu teşvik etmiştir. Kemal Kaya Efendi’nin hayatı ve faaliyetlerine ilişkin literatürde birbiriyle çelişkili olmakla beraber az sayıda malumat bulunmaktadır. Söz konusu malumatın önemli bir bölümü de Kemal Kaya Efendi’nin Çin’de bulunduğu döneme ilişkin kaleme alınan hatıratlara dayanmaktadır. Türk Diplomatik arşivinde bulunan ve şimdiye kadar bilinmeyen arşiv kayıtları ilk kez çalışmamızla birlikte gün yüzüne çıkmaktadır. Söz konusu belgelerde daha önce herhangi bir resmine rastlayamadığımız Kemal Kaya Efendi’nin bir adet fotoğrafı da yer almaktadır. Makalemizde Türk Diplomatik arşivinde tespit edilen belgelerden ve diğer kaynaklardan yola çıkılarak Kemal Kaya Efendi’nin bir portresini çizmek amaçlanmıştır.