Mutki (Bitlis) bakır cevherleşmelerini oluşturan çözeltilerin özellikleri

Abstract

Bitlis-Mutki bölgesindeki inceleme alanında en yaşlı birim olarak Bitlis Metamorfikleri oluşturmakta olup üzerinde Tersiyer Havzalarına ait birimler yüzeylemektedir. Mutki bölgesindeki bakırlı oluşumlar genellikle bölgede yaygın olarak gözlenen ofiyolitik kayaçlarla birlikte gözlenen meta-karbonatlı kayaçlar içerisinde mercekler şeklinde gözlenmekte olup Kıbrıs tipi bakır yatakların tipik örneklerinden birisidir. Cevher minerali olarak hematit, manyetit, kalkopirit, bornit, speküler hematit ve altın gözlenirken, gang minerali olarak en yaygın gözlenen mineral kalsittir. Sıvı kapanım çalışmalarında kalsitlerdeki birincil kapanımların sıcaklıklarının (210-330°C) ve tuzluluklarının (%5,712-12,845 NaCl) daha yüksek olduğu, ikincil kapanımların ise daha düşük sıcaklık ve tuzluluğa sahip olduğu belirlenmiştir. İnceleme alanındaki cevherli zonlardan alınan örneklere ait kalsitlerin izotop jeokimyası analizleri sonucunda, kalsitleri oluşturan çözeltiler yan kayaçlardaki kireçtaşlarından çözünerek damar veya çatlaklarda çökelmiş gözükmektedir. Kükürt izotop jeokimyası incelemeleri ise sülfürlü minerallerin bileşiminde bulunan kükürtün magmatik veya metamorfik kökenli olduğunu göstermiştir.

Bitlis Metamorfic Massive is the the oldest unit in the Bitlis-Mutki region, which are overlain by Tertiary basin units. The copper mineralizations are typically observed as lenses within meta-carbonate rocks found together with ophiolitic rocks, representing a typical example of Cyprus-type copper deposits in the Mutki region. The ore minerals observed include hematite, magnetite, chalcopyrite, bornite, specular hematite, and gold, while the most commonly observed gangue mineral is calcite. Fluid inclusion studies show that primary inclusions in calcites have higher temperatures (210-330°C) and salinities (% 5.712-12.845 NaCl), whereas secondary inclusions have lower temperatures (95-195°C) and salinities (% 0,177-4,649 NaCl). Isotopic geochemistry analysis of calcites from ore zones in the study area suggests that the solutions forming calcites have precipitated from the dissolution of limestone in host rocks into veins or fractures. Sulfur isotope geochemistry studies indicate that the sulfur in sulfide minerals originates from magmatic or metamorphic sources.