Gaziantep ve Kilis kazı ve yüzey araştırmaları ışığında Orta Fırat Bölgesi'nin Helenistik ve Roma Dönemi seramiği

Abstract

Orta Fırat Bölgesi Mezopotamya, Kuzey Suriye, Doğu Akdeniz ve Anadolu'yu bir kavşakta buluşturan niteliği itibariyle stratejik bir öneme sahiptir. Tez konusunu oluşturan seramikler değerlendirildiğinde kazısı yapılan Yenice Höyük ve yüzey araştırmasında tespit edilen merkezlerden ele geçen seramik verilerinin Hellenistik Dönemden MS 7. yüzyıla kadar kesintisiz yaşam izleri sunduğu görülmüştür. Ancak MS 1.-3. yüzyıl arasındaki durum söz konusu sürekliliğin bir istinası gibi görülebilir. Bu yorumun gerekçesi tezin alanını oluşturan merkezlerde az sayıda seramik buluntularının olmasından beslenmektedir. Bahsi geçen tarih aralığındaki kopuşların bölgenin o dönemdeki kaotik konjonktürü ile bağlantılı olarak açıklanabileceği düşünülmektedir. 58 merkezden toplanan seramiklerin analizi neticesinde Hellenistik Dönem'e ait; Siyah Firnisli Seramikler (MÖ 3.-2 yüzyıl), Daldırma Astarlı Seramikler (MÖ 3.-1. yüzyıl), Kalıp Yapımı Kaseler (MÖ 2.-1. yy), Devetüyü Astarlı Seramikler (MÖ 3.-2. yüzyıl), Pişirme Kapları ve MÖ 2.-1. yüzyıl içerisinde değerlendirilen Kırmızı Astarlı seramiklerden oluşmaktadır. Bu seramiklerin geneli ticaret malzemesidir. Bu durumun ardında yatan sebep Hellenistik Dönem'de bölgenin Seleukos Krallığı egemenliğinde Doğu Akdeniz ve batı uygarlıklarıyla etkileşim içinde olmasıdır. Geç Roma içerisinde değerlendirdiğimiz seramik gruplarını; Devetüyü Astarlı Seramikler (MS 4.-7. yüzyıl), Kırmızı Hamurlu Seramikler (MS 4.-7. yüzyıl), Geç Antik Çağ Unguentariumları (MS 6.-7. yüzyıl), Kırılgan/Gevrek Seramikler (MS 3.-8. yüzyıl), Kuzey Suriye Amphoraları (MS 4.-7. yüzyıl) oluşturmaktadır. Bir başka grupta ise ithal seramiklerden Kırmızı Astarlı Geç Roma Seramikleri (Afrika, Phokaia, Kıbrıs) ve Doğu Akdeniz (Ege ve Adaları, Güney Anadolu ve Kıbrıs, Levant, Mısır) Amphoralar yer almaktadır. Bu seramiklerden Devetüyü astarlı örneklerin kil rengi ve hamur içeriğindeki katkı maddeleri göz önünde bulundurulduğunda bölgenin yerel seramiği olduğu söylenebilir. Ayrıca Yenice Höyük'te ve yakın çevresindeki Dede Harabeleri gibi kırsal yerleşimlerde Kuzey Suriye Amphoralarının yoğun buluntu ve çok sayıda form örneği vermesi yakın çevredeki merkezi bir yerleşimde bir atölyenin varlığına işaret etmektedir.

The Middle Euphrates Region has strategic importance due to its nature that keeps Mesopotamia, Northern Syria, Eastern Mediterranean, and Anatolia together at a juncture. When the wares constituting the subject of the thesis are assessed, it is seen that the ware finds discovered in the centers detected through archeological excavation in Yenice (Höyük) Mound and surface survey offer that there is uninterrupted traces of life from the Hellenistic Period to the seventh century A.D. However, the situation in the dates between the first and third century A.D. can be seen as an exception to this continuity. This argument stems from the limited number of findings in the centers constituting the research field of this study. It is thought that gaps in the mentioned date range can be explained to be intimately connected with the chaotic conjuncture of that time. As a consequence of the analysis of wares collected from fifty-eight (58) centers, it is viewed to exist the Black Glazed Wares (B.C. 3rd-2nd century), Dipped Slip Wares (B.C. 3rd -2nd century), MouldmadeBowls (B.C. 2nd-1st century), Buff Slip Wares (B.C. 3rd-2nd century), Cookware and Red Slip Ware which is considered in the centuries between 1st and 2nd B.C. Most of them are trade materials. The reason behind this is that the region interacted with Eastern Mediterranean and Western civilizations under the hegemony of the Seleucia Kingdom in the Hellenistic Period. The ware groups evaluated in The Late Roman comprise Buff Slip Wares (A.D. 4th-7th century), Red Clay Wares (A.D. 4th-7th century), Late Ancient Period Unguentariums (A.D. 6th-7th century), Brittle Wares (A.D. 3rd -8th century), Northern Syria Amphoras (A.D. 4th-7th century). In another group, Red Slipped Late Roman Wares (Africa, Phokaia, Cyprus) and Eastern Mediterranean (Aegean and its islands, Southern Anatolia and Cyprus, Levant, Egypt) Amphoras has appeared. When the buff slip ware samples' clay color and the additives in clay dough are considered, it can be said these are the local wares of the region. In addition to this, given rich findings and a great number of form samples by the Northern Syria Amphoras found in rural areas such as Yenice Höyük and Dede Harabeleri around it indicates the existence of a workshop in a central region of the surroundings.