Keçecizade İzzet Molla'nın Gülşen-i Aşk adlı mesnevîsindeki tasavvufî temalar

Abstract

Dîvan edebiyatının son dönem şâirlerinden biri olan Keçecizâde İzzet Molla gerek siyasî gerek edebî gerekse tasavvufî yönleriyle dikkat çeken önemli bir şahsiyettir. Gülşen-i Aşk Keçecizade İzzet Molla'nın Şeyh Gâlib'in Hüsn ü Aşk adlı mesnevisine nazire olarak yazdığı bilinen 305 beyitlik mesnevisidir. Şâirin diğer eserleri üzerinde farklı çalışmalar yapılmış olmasına rağmen Gülşen-i Aşk belki de başarısız bir nazire olarak görüldüğü için geri planda kalmış bir eserdir. İzzet Molla her ne kadar Şeyh Gâlib'ten ilham alarak yazmış olsa da daha önce denenmeyen bir takım teknik ve yöntemleri kullanmasıyla eserini özgün kılmıştır. Gülşen-i Aşk'ı farklı kılan en önemli yönü şâirin kendisini İzzet karakteriyle hikâyenin baş kahramanı olarak sunmasıdır. Eseri tasavvufî yönden önemli kılan unsur ise anlatılan hikâyenin Mevlevîlikteki seyr u sülûk esasına uygun olarak kurulmuş olmasıdır. Tezimizde İzzet Molla'nın Gülşen-i Aşk adlı mesnevisinde kullanılan tasavvufî temalar tespit edilmiş, bu temalar hikâyede kullanıldığı bağlam göz önünde bulundurularak yorumlanmıştır. Birinci bölümde, İzzet Molla'nın hayatı, eserleri, edebî ve tasavvufî yönü üzerinde durulmuştur. Bölüm içinde onun kısa ömründe yaşadığı sıkıntılar, devlet erkânına olan yakınlığı, aldığı görevler, sürgünleri ve edebî yönleri ele alınmıştır. Diğer yandan Hâlet Efendi vesilesiyle dahil olduğu Mevlevî çevreyle beliren tasavvufî tarafı üzerinde de durulmuştur. İkinci bölümde ise Mehmet Kanar tarafından transkribe edilen ve manzum biçimde sadeleştirilen Gülşen-i Aşk metni temel alınarak tasavvufî temalar belirlenmiş, bu temalarla ilgili açıklamalar yapılmış ve İzzet Molla'nın eserindeki bağlamlar çerçevesinde yorumlar yapılmıştır.

Keçecizade Izzet Molla, one of the last period poets of dîvan literature, is an important figure who attracts attention with his political, literary and mystical aspects. Gülşen-i Aşk is a 305 couplet mathnawi known to have been written by Keçecizade Izzet Molla as a imitation to Şeyh Gâlib's mathnawi called Hüsn ü Aşk. Although different studies have been made on the poet's other works, Gülşen-i Aşk is a work that has remained in the background, perhaps because it is seen as an unsuccessful imitation. Although Izzet Molla was inspired by Şeyh Gâlib, he made his work unique by using a few techniques and methods that had not been tried before. The most important aspect that makes Gülşen-i Aşk different is that the poet presents himself as the protagonist of the story through the character of Izzet. What makes the work important in terms of Sufism is the fact that the story is based on the principle of seyr u sülûk in Mawlawiyyah. In our thesis, the sufi themes used in Izzet Molla's mathnawi Gülşen-i Aşk are identified and interpreted by considering the context in which they are used in the story. In the first chapter, Izzet Molla's life, works, literary and mystical aspects are emphasized. In the chapter, the troubles he experienced in his short life, his closeness to the state officials, the duties he took, his exile and his literary aspects are discussed. On the other hand, his sufi side, which emerged with the Mawlawi circle he joined through Hâlet Efendi, is also emphasized. In the second part, based on the text of Gülşen-i Aşk, which was transcribed and simplified in verse by Mehmet Kanar, sufi themes are identified, explanations are made about these themes and comments are made within the framework of the contexts in Izzet Molla's work.