Rekabet mi Dayanışma Mı? Veblen ve Kropotkin Perspektifinden Ortodoks İktisadın İnsan Anlayışını Yeniden Gözden Geçirmek

Abstract

İnsan doğasına ilişkin olarak öz-çıkara ve rekabete yapılan vurgu yüzyıllardır gerek sosyal bilimlerde gerek doğa bilimlerinde merkezi bir konum işgal etmiş, özellikle kapitalizmle birlikte gittikçe yoğunlaşmıştır. Doğa bilimlerinde, evrimin dar anlamıyla ele alınarak insan doğasının salt rekabetçi ve bencil yönüne yapılan vurgu bu durumun bir doğa yasası olarak addedilmesine yol açtığı gibi, sosyal bilimlerde de insan doğası sosyal bağlamından kopuk, öz-çıkar dürtüsüyle eyleyen ve rekabetçi bir biçimde ele alınmıştır. Daha özelde anaakım iktisada bakıldığında, kapitalist sistemin işleyişi açısından, insan soyutlayıcı ve tümdengelimci yöntemler ekseninde kavramsallaştırılmış ve karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma güdülerinden azade, sadece kendi çıkarıyla ilgilenen, rekabetçi bir aktöre dönüşmüştür. Fakat böyle bir tasvir, insan etkileşimlerinin karmaşık doğasını aşırı bir basitliğe indirgemekte, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışmanın önemini ihmal etmektedir. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı, insan doğasına içkin olan karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma eğilimlerinin sosyal bilimler içinde yeniden düşünülmesini teşvik etmek için daha gelişmiş bir sosyal evrim anlayışının imkanlarından faydalanmaktır. Bu çerçevede, Veblen ve Kropotkin gibi düşünürlerin öne sürdüğü daha sofistike bir sosyal evrim anlayışı incelenerek, yerleşik iktisadın öz-çıkar ve rekabet vurgusuna eleştirel bir şekilde yaklaşılıp, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma kavramlarının yeniden değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.