Mühendislik mesleğinde toplumsal cinsiyet rejimi ve kadın mühendisler

Abstract

Bu çalışma, profesyonel meslek alanlarındaki toplumsal cinsiyet temelli eşitsizliklerin en belirgin görünümlerinden biri olan mesleki ayrışmayı, mühendislik özelinde incelemektedir. Yatay ve dikey boyutlarda gerçekleşen bu ayrışmanın önemli bir örneğini oluşturan mühendislik mesleğindeki toplumsal cinsiyet rejiminin işleyişi ve yeniden üretim mekanizmaları araştırmanın odağını oluşturmaktadır. Araştırma, Walby’nin toplumsal cinsiyet rejimi teorisini temel teorik çerçeve olarak benimsemekte ve bu doğrultuda mühendislik alanındaki eşitsizlik örüntülerini, kurumsal yapılar ve toplumsal pratikler arasındaki karmaşık ilişkiler ağı içinde bütüncül bir perspektifle ele almaktadır. Nitel araştırma yöntemiyle tasarlanan ve fenomenolojik yaklaşımı benimseyen bu çalışmada, Denizli ilinde on iki farklı mühendislik dalından 68 katılımcıyla (37 kadın, 31 erkek) yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler, katılımcıların mühendislik alanındaki yaşanmış deneyimlerinin özüne ulaşmayı hedefleyen fenomenolojik analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Araştırma bulguları, mühendislik mesleğindeki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin çocukluk döneminden başlayarak, eğitim süreçleri ve profesyonel yaşamda sistematik olarak yeniden üretildiğini göstermektedir. Kadın mühendislerin deneyimleri hem açık hem örtük biçimlerde gerçekleşen dışlama pratiklerini, kurumsal kültürün eril yapısını ve yapısal engelleri ortaya koymaktadır. Araştıma, mesleki ayrışmanın yalnızca bireysel tercihlerden değil, toplumsal cinsiyet rejiminin kurumsal ve yapısal karakterinden kaynaklandığını belgelemektedir.

This study investigates occupational segregation within the engineering profession as a prominent manifestation of gender-based inequalities prevalent in professional fields. The research focuses on examining the operational dynamics and reproduction mechanisms of the gender regime in engineering where segregation exists through both horizontal and vertical dimensions. Drawing on Walby’s gender regime theory as its primary theoretical framework, the study analyses patterns of inequality within engineering through a holistic perspective that encompasses the complex network of relationships between institutional structures and social practices. The methodology encompasses a qualitative research design with a phenomenological approach, where semi-structured interviews were conducted with 68 participants (37 women, 31 men) across twelve engineering disciplines in Denizli province. The data was analyzed using phenomenological analysis methods, aiming to reach the essence of participants’lived experiences in the engineering field. The empirical findings demonstrate that gender inequalities within engineering are systematically reproduced through a continuum spanning from childhood through educational processes to professional life. The experiences of women engineers reveal both explicit and implicit exclusionary practices, while also highlighting the masculine structure within institutional culture and persistent structural barriers. Furthermore, the study shows that occupational segregation stems not merely from individual choices but is deeply embedded in the institutional and structural character of the prevailing gender regime.