İbnü’l-Arabî’nin Kelâm Eleştirisi

Abstract

İbnü’l-Arabî’nin kelâm ilmine bakışı genel anlamda menfidir. İbnü’l-Arabî’de bu bakışı şekillendiren ve belirleyen husus ise insanın hakikatle olan ilişkisidir. Sûfî kimliğiyle öne çıkan İbnü’l-Arabî’nin kelâm eleştirisini belirleyen zemin de doğal olarak kendine özgü bir teoriyle beslediği bu tasavvufî zemindir. Ona göre insan hakikat yoluna ancak hâl, keşf ve müşâhede gibi yollarla, Allah tarafından (ledün) kendisine öğretilen bir bilgi (ledünnî ilim) aracılığıyla dâhil olabilir. Diğer yandan İbnü’l-Arabî’nin kelâm eleştirisinde yaslandığı önemli bir dayanağın Kur’ân olduğunu görüyoruz. Ona göre Kur’ân’ın zikrettiği deliller kelâmın delillerine ihtiyaç bırakmayacak kadar güçlü, sahih ve sarihtir. Dolayısıyla Kur’ân’a sarılan birinin, sarıldığı sürece kelâma ihtiyaç duymasından söz konusu olamaz. Ayrıca kelâm İbnü’l-Arabî’ye göre aslında kuşku ve sorun demektir. Mütekellimler sürekli itikadî sorunlarla, kuşkularla ilgilenerek ve bunları gündeme getirerek farkında olmadan kendilerini ve başkalarını kuşkuya sevkederler. Böyle bir sürüklenişten sonra İbnü’l-Arabî’ye göre insanın kendisini kurtarması çok zordur ve sonuçta kendini kurtaran sayısı da oldukça azdır. Bu sebeple İbnü’l-Arabî’ye göre bir şehirde bir kelâmcıdan fazlasına lüzum yoktur.