Gramer Eserlerinde İnanç ve Ahlak Vurgusu (Birgivî’nin El-’avâmil İsimli Eseri Örneği)

Abstract

Birgivî (öl. 981/1573), hicri X. yüzyılda yaşamış, dil ve ahlak alanında eserler kaleme alan Osmanlı âlimlerinden biridir. Birgivî’nin eserlerinden el-‘Avâmil Osmanlı medreselerinde Arap dili grameri öğretiminde uzun yıllar okutulmuş ve hala da ülkemizde medrese usulü Arapça eğitimi veren kurumlarda okutulmaya devam etmektedir. Birgivî’den önce de aynı isimle eserlerin kaleme alındığı bilinmektedir. Klasik dönemde telif edilen bu eserler, belli bir zaman sonra ‘Avâmil türü eserler olarak anılmıştır. Bu tür eserlerin önemli özelliklerinden biri, nahiv (syntax) konusunda muhtasar/özet eserler olmaları, bir diğer özellikleri de Arapça’ya yeni başlayanlar için nahiv kurallarının öğretilmesinde kolaylık sağlamasıdır. Birgivî’nin el-‘Avâmil isimli eseri de yukarıda sayılan aynı özelliklere sahip olmakla beraber, her bir gramer kural için verdiği örneklerle diğer ‘Avâmil türü eserlerden farklılığını ortaya koymuştur. Şöyle ki eserde zikredilen tüm örnekler diğer eserlerdeki örneklerden farklı olarak; İslâm inancı, amel/dinî pratik, İslam dininin ön gördüğü ahlak kuralları, ahiret ve benzeri konulara dairdir. Eserin sahip olduğu bu özellik bizim açımızdan incelenmesini önemli hale getirmektedir. Çalışmanın konusu Birgivî’nin el-’Avâmil isimli eserinin ahlak öğretilerine teşvik açısından incelenmesidir. Amacı dil eserlerinin, gramerin yanı sıra ahlak alanına yaptığı vurguyu ortaya koyarak alana mütevazı bir katkı sunmaktır.