Bilim tarihi ve felsefesi bağlamında düşünce deneyleri

Abstract

Bilimsel düşünce deneylerinin nasıl ele alınması ve değerlendirilmeye tabi tutulması gerektiğine dair tartışma hala güncelliğini muhafaza etmekte ve üzerine yeni perspektifler sunulmaya da devam etmektedir. Biz de bu tez çalışmasında mevcut tartışma ortamında kendimize bir pozisyon belirleyerek deneyselci yaklaşıma dair bir savunma gerçekleştireceğiz. Pozisyonumuzu tez çalışmamızdaki üç ana bölüm altında gerekçelendirerek adım adım ilerleyeceğiz. İlk bölümde bilimsel düşünce deneylerine giriş yaparak bu yöntemin nasıl ortaya çıktığını, ne gibi işlevlere sahip olduğunu, idealizasyon problemini, deney kavramı çerçevesinde nasıl tanımlanması gerektiğini gösterecek ve son noktada da literatüre dair bir tartışma yürüteceğiz. İkinci bölümde ise bilim tarihine başvurarak başta Galileo olmak üzere Newton ile birlikte bilimsel düşünce deneylerinin kullanımlarını incelemeye alacağız. Bu bölümde özellikle Galileo üzerinden bilimsel düşünce deneylerinin ne amaçla ve nasıl kurgulandığını, kullanımının bilim tarihinde nasıl bir etkiye yol açtığını, doğru bir şekilde kurgulanan bilimsel düşünce deneyinin ne denli bir güce sahip olduğunu göstereceğiz. Son olarak üçüncü bölümde ise bir taksonomi oluşturarak bilimsel düşünce deneylerinin nasıl değerlendirildiği üzerine bir tartışma yürüteceğiz. Bu bölümde ilk etapta hem geçmiş hem de güncel perspektifler incelemeye alınacak, ikinci etapta ise söz konusu perspektiflerin bizim açımızdan eksik ve hatalı noktaları gösterilecektir. Akabinde de bilimsel düşünce deneylerinin nasıl ele alınıp değerlendirilmesi gerektiğine dair deneyselci alternatife yönelik bir savunma gerçekleştirilecektir

The debate on how scientific thought experiments should be approached and evaluated is still up to date and new perspectives continue to be offered. In this thesis, we will defend the experimentalist position by taking a position in the current debate. We will proceed step by step by justifying our position in the three main chapters of this thesis. In the first section, we will introduce scientific thought experiments, show how this method emerged, what functions it has, the problem of idealization, how it should be defined within the framework of the concept of experiment, and finally we will conduct a discussion on the literature. In the second section, we will look at the history of science and examine the use of scientific thought experiments with Galileo and Newton in particular. In this section, we will show, especially through Galileo, for what purpose and for how scientific thought experiments are designed, what impact their use has had on the history of science, and how much power a properly designed scientific thought experiment has. Finally, in the third section, we will create a taxonomy and discuss how scientific thought experiments are evaluated. In this section, both past and current perspectives will be analyzed in the first part, and in the second part, we will point out the deficiencies and mistakes of these perspectives from our point of view. Subsequently, there will be a defense of the empiricist alternative on how scientific thought experiments should be handled and evaluated.