Dâvûd El-kayserî’nin Varlık Anlayışı Bağlamında Panbioizm Düşüncesi

Abstract

Dâvûd el-Kayserî, 1260 yılında Kayseri’de dünyaya gelmiştir. Kayseri’de aklî ve naklî ilimleri öğrendikten sonra Mısır’da tahsiline devam etmiştir. Abdürrezzâk Kâşânî vesilesi ile tasavvufa giren Kayserî, ilk Osmanlı medresesi olan İznik Medresesi’nde müderris/başmüderris olarak görev yapmıştır. Kayserî’nin felsefe, kelâm ve tasavvuf başta olmak üzere farklı İslâmî ilimlerde eserleri vardır. Bunun dışında o, matematik ve hendese alanlarında da önemli bir bilgi birikimine sahiptir. Kayserî; eserlerinde, tasavvufî pek çok konuyu ele almıştır. Bununla birlikte onun düşünce sisteminin, vahdet-i vücûd anlayışı üzerine kurulduğunu söylemek mümkündür. Dâvûd el-Kayserî’nin varlık anlayışına göre tek gerçek varlık olan el-Mevcud, Allah’tır. Diğer varlıklar Allah’ın isim ve sıfatlarının tecellisi sonucu oluşmuştur. O’nun zatında ve hakikatinde herhangi bir değişim de söz konusu değildir. Yaratılan tüm izafi varlıkların aynı zamanda Allah’ın bir isim ve sıfatı ile tecelli etmesinden dolayı hepsi Allah’ın birliğinin de birer delilidir. Ancak nesnelerdeki bu birlik Panteizm’deki gibi içkin değil aşkındır. Dâvûd el-Kayserî’ye göre bu anlamda her varlık Allah’ın ilim sıfatı ile yaratılmış bir canlıdır. Bu canlılık her varlıkta farklı şekilde ortaya çıkar ve yaratılma gayesi neyse ona göre bir hayat sürer. Bu makalede öncelikle genel hatlarıyla Dâvud el-Kayserî’nin hayatı, tasavvufî görüşleri ve eserlerinden bahsedilmiştir. Daha sonra da onun varlık görüşü özetlenerek bu bağlamda panbioizm anlayışına yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Dâvûd el-Kayserî, varlık, vahdet-i vücûd, panbioizm