İşçilerin çalışma hayatıyla ilgili haklarını aramada karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri

Abstract

Yasal olarak işçilere tanınan hakların, uygulamada işçiler tarafından tam olarak elde edilemediği görülmektedir. İş uyuşmazlığı yaşayan işçiler, haklarını idari (yürütme), siyasi (yasama) ve yargısal yoldan arayabilmektedir. İşçiler, iş ve sosyal güvenlik kanunlarından doğan haklarını idari yoldan aramak için; ALO170, BİMER gibi iletişim kanallarını kullanabilir ya da siyasi yoldan dilekçe ile TBMM Dilekçe Komisyonuna başvuru yapabilirler. Buna rağmen çoğu zaman idari ve siyasi yoldan hak arama süreci tam anlamıyla işçilerin sorunlarını çözme konusunda yeterli olmamaktadır. Tamamlanamayan hak arama sürecine İş Mahkemesinde devam edilmektedir. Ancak İş Mahkemesinde işçilerin haklarını aramaları uzun sürmekte ve masraflı olabilmektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında 50 işçi ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuş, işçilerin hak arama tutumlarını olumsuz yönde etkileyen nedenler tespit edilmeye çalışılmıştır. İşçilerin tanıdık kanalıyla çalışma hayatına girmeleri, haklarının neler olduğunu ve/veya nereye başvuracaklarını tam olarak bilmemeleri hak arama sürecini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. İşi kaybetme korkusu, işsizlik ödeneğinin ya da alınan sosyal yardımların kesilmesi endişesi, çalışma hayatının yeterince ve etkin biçimde denetlenmediğinin düşünülmesi, yargı masraflarının fazla ve sürecin uzun olması işçilerin haklarını aramaktan vazgeçmelerine neden olabilmektedir. İşgücü piyasası yapısından, iş ve sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan nedenler de hak arama sürecini etkileyebilmektedir. Hak aramadan önce fayda maliyet hesabı yapılması, önceki hak arama sürecinin olumsuz sonuçlanması gibi işçinin kendisinden kaynaklanan nedenler, işverenlerin işgücü maliyetlerinden kaçınmak istemeleri ve işyeri yasal kayıtlarının eksik tutulması da hak arama sürecini yönde etkileyebilmektedir.

In practice it is seen that rights which are legally recognized to the workers can not be fully attained by workers. Workers who have labor disputes problems can seek their rights by administrative, political and judicial way. Workers are able to use communication channels such as ALO170, BIMER (The Prime Ministry Communications Center) and submit a petition to seek their rights resulting from labor and social security law by administrative way. Nevertheless, process of seeking rights from administrative way is not often sufficient to solve the workers’ problems completely. So incomplete seeking process is ongoing at the Labour Court. However seeking rights of workers in the Labour Court can be costly and take longer. Qualitative research methods were used in this study. It is made in-depth interviews with 50 workers. The data obtained from the interviews were subjected to content analysis, it was tried to determine reasons adversely affecting attitudes of workers concerning seeking rights. If workers enter into working life by channels of friends, relatives etc. and if they do not know exactly what their rights are and where to apply for these rights, these may affect adversely to the process of searching rights. Fear of losing job, concerns of cutting social assistance or unemployment benefits received, thought of working life does not have adequate and effective regulation, high costs of the jurisdiction and long judicial process may lead workers to give up seeking rights. Reasons arising from the labor and social security legislation and the structure of the labor market may also affect seeking rights process. There may be some other reasons arising from workers themselves such as making cost-benefit calculation before seeking rights or negative result of the previous seeking rights process. Moreover, employers may want to avoid the cost of labor, workplace legal records may be missing. These also may affect seeking rights process negatively.