Bireysel emeklilik sistemi yatırımcılarının davranışsal tercihlerini etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modeli ile analizi

Abstract

Bireyler hayatlarının her evresinde bazı risk ve tehditlerle karşılaşmaktadırlar. Bu risk ve tehditlere karşı toplumlar, bireylerin en doğal ihtiyacı olan kendini güvende hissetme ihtiyacına çözüm bulabilecek sistemler geliştirmeye çalışmışlardır. Toplumlar bu risk ve tehditleri ortadan kaldıracak ya da etkilerini azaltacak olan sosyal güvenlik sistemleri kurmuşlardır. Sosyal güvenlik sitemleri zamanla ülkeden ülkeye ve bireylerin ihtiyaçlarına uygun olarak hızla değişim göstermiş ve Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) bu değişimin en son parçası olmuştur. BES dünya ve Türkiye fon büyüklükleri incelendiğinde Türkiye’de halen istenilen büyüklüğe ulaşmadığı, 2013 sonu itibariyle 4,8 milyon katılımcı ve 35 mia TL fon büyüklüğü ile GSMH’ın %5’i seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu fon büyüklüğü BES’in kuruluş amacında yer alan makroekonomik kazanımları elde etmek için yetersiz kalmaktadır. Bu çalışma ile BES fon büyüklüğünü artırmak ve istenen makroekonomik ve mikroekonomik çıktılara ulaşmak amacı ile Gelir ve Yaşam Koşulları mikro veri seti ile Türkiye’de ilk kez BES finansal yatırımcısının BES’e yönelik tutumunun ele alındığı ölçek çalışması gerçekleştirilmiştir. Çalışmada açıklayıcı faktör analizi ile ölçek yapısı tespit edilmiş, daha sonra bu ölçeklerin yapı geçerliliği test edilerek doğrulayıcı faktör analizi aşamasında yapısal eşitlik modeli kapsamında uyum indeksleri ile uyum analizi sonuçları incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar BES katılımcılarının genel olarak çalışan sayısı yüksek işyerlerinde, kayıtlı olarak çalışan, eğitim durumu yüksek, profesyonel ve yarı profesyonel meslek mensuplarının bu yatırıma yöneldikleri tespit edilmiştir. Diğer taraftan ise çok yüksek gelir elde eden ve ekonomik durumu çok iyi olan bireylerin gelecek kaygısı taşımaması sebebi ile bu yatırıma yönelmedikleri bulgularına ulaşılmıştır. Finansal davranış boyutu ile ele alındığında bireyin hangi durumda ne tür davranış gösterdiği eşitlikler ile elde edilmiş ve istenilen makro ve mikro ekonomik çıktılara ulaşmak amacı ile doğru hedef kitle belirleme ve uygun pazarlama stratejilerinin belirlenmesi konularında yol gösterici öneriler geliştirilmiştir.

Individuals encounter some of risks and threats in every periods of their lives. In order to prevent these risks and threats, sociaties attemped to establish systems as a solution of having every right to cover oneself. Sociaties developed some systems named social security systems in order to remove these risks and threats or to diminish the effect of them. Social security systems have been developed fastly country to country and up to individuals neccessity in the course of time. The ultimate part of this system is private (individual) retirement sytem (PRS). Analysing all over world’s and Turkey’s PRS’s fund size, not achieved expected size yet, as its size at the end of 2013 there were 4,8 million participants and 35 billion TL. As a ratio of GDP, it was approximately %5. This fund size is not compatible with the goal of establishment of PRS, this is insufficient in order to gain macoeconomical and microeconomical affects. With this thesis to gain mentioned aims above, it is the first to generate a scale about attitudes of individuals’ as a financial investor for PRS with using Income and Living Conditions Survey (SILC) micro data sets. At first in this thesis, explanatory factor analysis was done to define scale structure of dataset, then this scales’ structural validity is tested with structural equation models in conformatory factor analysis. Fit indices were analysed and evaluated afterwards. Analysing the results, companies with high number of employees, registered social security system, highly educated, professional and semi-professional occupation groups are mostly participants of PRS’s. On the other hand the people earning too much money and whose economical status are well are not leaning to invest for PRS because of not having any concern for the future. Considerig with the behavioral finance, equations were obtained in order to define individuals attitude and behaviour. Defining right target group and compatible marketing strategies, we make advices as a guide to obtain expected micro and macro economical outputs for PRS.