Hızlı değerlendirme yöntemlerinde kullanılan parametrelerin yapı performansı üzerindeki etkilerinin incelenmesi

Abstract

Dünyanın diğer birçok ülkesinde de olduğu gibi ülkemizde de son birkaç on yıl içerisinde yapılmış olan binaların hem yapım kalitesi açısından hem de tâbi oldukları yönetmeliklerin yetersizliği açısından büyük bir risk altında oldukları bilinen bir gerçektir. Nüfusun önemli bir kısmını içinde barındıran bu tür yapıların güvenlik seviyesinin belirlenmesi deprem afetine karşı yapılacak hazırlıkların en önemli ve başta gelen safhalarından biridir. İncelenmesi gerekli olan yapı stokunun büyüklüğü detaylı incelemeyi imkansız hale getirmektedir. Bu tür yapıların incelenebilmesini pratik hale getirecek çeşitli Hızlı Değerlendirme Yöntemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemler genellikle geçmiş depremler sonucunda hasar gören yapıların istatistiki incelemesi ile oluşturulmuştur. Hızlı değerlendirme yöntemlerinde kullanılan özellikle binanın dışından gözlemlenen belirli parametreler (yumuşak kat, kısa kolon, kapalı çıkma, bitişiklik vb.) vardır. Bunlar baz alınarak binaların kalite sınıflandırması yapılır ve bu sınıflandırmada çalışmayı yapan mühendisin tecrübesine güvenilir. Hangi parametrenin daha fazla etkili olduğunu gösteren somut bir çalışma mevcut değildir. İnşaat mühendisliğinde son yıllarda yaşanan ilerlemeler ile ortaya çıkan doğrusal ötesi yöntemler, hızlı değerlendirme metotlarında kullanılan parametrelerin analitik olarak incelenmesine de olanak vermektedir. Bu çalışmada yumuşak kat, kısa kolon, kapalı çıkma ve yanal donatı miktarının orta yükseklikteki (4 ve 7 katlı) yapı performansı üzerindeki etkileri 22 binaya ait 44 doğrusal ötesi statik ve 192 adet doğrusal dinamik analiz kullanılarak incelenmiştir. Söz konusu parametrelerin hızlı değerlendirme yöntemlerinde kullanımı üzerine öneriler sunulmuştur.

Like most of the other countries in the world, buildings constructed in the last several decades in Turkey are under a serious risk due to the absence of construction quality and the inadequacy of the codes that were valid when these buildings were constructed. One of the essential parts of the earthquake hazard mitigation planning is the risk assessment of these buildings, in which a major portion of the population lives. The huge number of the buildings under consideration made a detailed assessment practically impossible. Several rapid seismic assessment methods have been developed to overcome such problem based on the results of statistical observations of the building responses during past earthquakes. The assessment methods use certain parameters that can be observed by walk-down survey (soft storey, short column, heavy overhangs, pounding, etc.). The collected parameters are used to estimate the building quality based on engineering judgment. There is no analytical study that shows the effects of these parameters on the building behavior. The non-linear procedures which are developed through the advances in the civil engineering in the last decades make the analytical investigation of these parameters possible. In this study soft storey, short column, heavy overhang and the effect of the transverse steel amount on the seismic behavior of the buildings are investigated for medium rise buildings (4-story and 7-story). For this purpose, 44 non-linear static analyses of 22 buildings and 192 linear dynamic analyses are carried out and some suggestions on the use of these parameters are made.