Osmanlı Devleti ile avrupa devletleri arasındaki memnu meta ticareti (1550-1600)

Abstract

Bu çalışma Osmanlı Devleti ve Avrupa Devletleri arasında XVI. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen yasadışı ticaret hareketlerini incelemektedir. İaşecilik Osmanlı Devleti ekonomisi için oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Kısaca, iaşecilik, hayati malların devletçe ucuz ve bol miktarda tedarik edilmesi olarak tanımlanabilir. Osmanlı Devleti, gerek duyulan malların tedarik edilmesini denetimsiz bir piyasanın kontrolüne bırakmaktansa bizzat kendisi çok sıkı bir denetim altında tutmaktaydı. Rekabetin ve malların pahalılaşmasına izin verilirse üretimin artmasından ziyade üreticilerin vurgunculuk yapacağı ve bunun da tüketicilere zarar vereceği düşünülürdü. Bundan dolayı Osmanlı Devleti’nde, tüccarların yüksek fiyatlı olsa bile Hristiyanlarla bazı ürünlerin ticaretinin yapmasına izin verilmez, yapılan ticaret ise vurguncularla anlaşarak elde edilen gayrimeşru kazanç olarak kabul edilirdi. Bunlara memnu eşya ve memnu olan meta denilirdi. Buna rağmen Osmanlı tüccarlarının Avrupa ile ticaret yaptıkları bilinmektedir. Aynı zamanda Avrupalı tüccarlar da zaman zaman yasak olmasına rağmen bazı metaların ticaretini yapmışlardır. Çalışma temel olarak tezimizin de sınırlarını belirleyen döneme ait Mühime Defterlerine dayanmaktadır. Osmanlı tüccarlarını gayrimeşru ticarete yönlendiren nedenlerin neler olduğu, daha çok hangi ürünlerin ticaretinin yapıldığı ve Osmanlı Devleti’nin ne gibi önlemler aldığı çalışmanın temelini oluşturmaktadır.

This study examines the trade of prohibited goods between Ottoman State and European States in the second half of the sixteenth century. Provisionism is the one of the most important aspects of the economy of Ottoman Empire. Basically, provisionism can be described as procurement of vital materials cheaply and abundantly by the state. Ottoman Empire monitored provision of necessary goods strictly rather than leaving it to uncontrolled market. Competition and open market prices are thought to be detrimental for consumers as well as it could lead to profiteering rather than to increase in productivity. Therefore, Ottoman Empire did not allow the trade of certain goods with Christians.This type of trade is considered as illegal trade. These kind of goods are called memnu eşya or memnu olan meta. Documents show that there are several cases where Ottoman merchants carried out this kind of trade. Likewise, European States were banned from trade of such prohibited goods to Ottoman State; however there were also European merchants who involved in such activities. This study is essentially based on Mühimme Registers. The study aims to shed light on the reasons why Ottoman traders were involved in the trade of contraband goods, the products which were exported illegally and the measures taken by Ottoman State to curb such activities.