Yapay arı kolonisi algoritması ile bulanık ortamda demontaj hat dengeleme

Abstract

Ekonomik ve çevresel faktörler dikkate alındığında, kullanılmış ürünlerin geri kazanımının önemi günden güne artmaktadır. Ürün yaşam sürecinin son safhasına gelmiş olan ürünlerin, ya tamamen ya da kısmen geri kazanılabilmesi söz konusudur. Ürünlerin geri kazanılabilir parçalarına ulaşabilmek için üründe bir dizi demontaj işleminin uygulanması gerekir. Demontaj, ürün geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf işlemleri gibi ürün yaşam süreci sonunda kullanılan kritik bir süreçtir. Demontaj aktivitesi, demonte edilecek ürün çeşitliliğine bağlı olarak bir demontaj hücresinde yapılabileceği gibi bir demontaj hattı boyunca da gerçekleştirilebilir. Demontaj için getirilen ürünlerin sahip olduğu yapısal belirsizlikler, hem parçaların demontaj sürelerinin öngörülmesinde hem de demonte edilebilirlikleri ile ilgili belirsizlikler ortaya çıkarmaktadır. Özellikle bu belirsizlikler, demontaj hat dengeleme problemini daha karmaşık hale getirmektedir. Bu tezde, güncel problemlerden birisi olan, demontaj hatlarının dengelenmesi üzerinde durulmaktadır. Çalışmada, demonte edilecek üründe olabilecek yapısal belirsizlikleri demontaj hat dengeleme probleminde sürece dahil eden bulanık tabanlı bir sezgisel yaklaşım geliştirilmiştir. Söz konusu bulanıklaştırma işlemi demontaj görev sürelerine uygulanmaktadır. Önerilen sezgisel yaklaşım, sürü zekasına dayalı bir algoritma olan yapay arı kolonisi algoritmasıdır. Yapay arı kolonisi algoritması bu çalışmada bulanık tabanlı olarak ele alınmaktadır. Sonuç olarak, bulanık ortamda demontaj hatlarının dengelenmesine yönelik geliştirilen yapay arı kolonisi algoritması ile literatüre katkı sağlanmaktadır. Önerilen yöntemin sayısal sonuçları, literatürde yer alan bilgisayar ve cep telefonu örneklerinin yanı sıra tez kapsamında demonte edilen dizüstü bilgisayar üzerinde gösterilmektedir

The importance of recovery of used product increases day by day when economical and environmental factors are taken into account. Products which are at the end of their product life cycle can be recovered either completely or partially. In order to reach recoverable parts of products, disassembly operation should be applied to products. Disassembly is a critical process which is used at the end of the product life cycle as a key process of remanufacturing, recycling and/or disposal. Disassembly activities are performed in a disassembly cell depending on the variety of disassembled products. These activities can also be performed along the disassembly line. The structural uncertainties of delivered products may create other uncertainties, such as both estimation of disassembly task time of parts and availability of disassembly of the product. Especially, these uncertainties complicate disassembly line balancing problem. This thesis focuses on disassembly line balancing problem which is one of the most studied problems in the literature. In this study, fuzzy based heuristic approach is developed which includes the structural uncertainties of delivered products in disassembly line balancing process. Fuzzificiation process is applied to disassembly task times. Proposed heuristic approach is artificial bees colony algorithm which depends on swarm intelligence. Artificial bees colony algorithm is considered fuzzy based in this study. In conclusion, the study contributes the related literature by presenting artificial bees colony algorithm for disassembly line balancing on fuzzy environment. Numerical results of the proposed method are shown using the example of computer and cellular phone from the literature. In addition, the numerical result is presented for laptop example for the first time in the literature.