Ege Bölgesi akarsularının akım karakterlerinin havza fizyografik parametreleri ile belirlenmesi

Abstract

Ortalama debi ve gözlenmiş en büyük debi su yapılarının tasarımında kullanılan önemli iki akım karakteristiğidir. Bu değerler akım gözlem istasyonlarındaki gözlemlerden elde edilebilir. Ancak bütün akarsularda akım gözlem istasyonu bulunmamaktadır, dolayısıyla akım karakteristikleri komşu havzalardaki gözlemler kullanılarak tahmin edilir. Genellikle sadece alan oranları bilgi transferinde kullanılır. Şüphesiz alan havzanın tüm karakteristik özelliklerini tek başıyla temsil edemez. Bu çalışma Batı Anadolu akarsuları için uzun dönem ortalama debi ve en büyük anlık debi değerlerini hesaplayacak doğrusal ilişkileri bulmayı amaçlamaktadır. Doğrusal denklemler, Sayısal Yükseklik Modeli'nden elde edilen havza fizyografik parametrelerini içerir. Çalışma için Batı Anadolu`dan 47 adet havza seçilmiştir ve hepsi 30 metrelik (1 açısal saniye) ASTER SYM'den sınırlandırılmıştır. Her havza için alan, çevre, yükseklik, eğim, kot-rölyef oranı, Strahler ve Shreve çatallanma miktarları, akarsu uzunluğu, sinüzoite, bakı ve eğrilik gibi 30 adet fizyografik parametre hesaplanmıştır. Akım karakteristikleri ve fizyografik parametreler arasındaki ilişkiler Geriye Doğru Adım Adım Çoklu Doğrusal Regresyon Yöntemi ile elde edilmiştir. Modellerin uyumlulukları determinasyon katsayısı, düzeltilmiş determinasyon katsayısı ve tahminin standart hatası ile değerlendirilmiştir. En büyük debi için determinasyon katsayısı 0.68 olan 14 parametreli ve ortalama debi için determinasyon katsayısı 0.814 olan 13 parametreli modeller en iyi performansı göstermiştir.

Mean discharge and maximum observed discharge are two of the important stream flow values, which are used in the design of water structures. These values can be obtained from the observations of stream gauging stations. Whereas all streams has not got a gauging station. So stream flow characteristics are estimated by using the observations of neighbor basins. Usually just the ratio of area is used for transferring the information. Of course area can not represent the whole characteristics of the basin. This study that to find linear relationships to calculate the long term mean discharge and the maximum instantaneous discharge values for the Western Anatolian streams. Linear equations were derived that containing basin physiographic parameters which were obtained from the Digital Elevation Model (DEM). 47 watersheds from the Western Anatolia were selected for the study and they all delineated from the 30 meters (1 arc sec) ASTER DEM. For each watershed 30 physiographic parameters related to the area, perimeter, elevation, slope, elevation-relief ratio, Strahler order, Shreve magnitude, stream length, sinuosity, aspect and curvature were calculated. By using the Backward Stepwise Multiple Linear Regression method, relationship between the flow characteristics and physiographic parameters were obtained. Goodness of fit of the models was evaluated with determination coefficient, adjusted determination coefficient and standart error of estimate. The best model for the maksimum discharge has 14 parameters and determination coefficient of the model was calculated as 0.68 and for mean discharge has 13 parameters and determination coefficient of the model was calculated as 0.814.