Acıpayam ve Beyağaç (Denizli güneyi) bölgesindeki ofiyolitlerin jeolojisi pergrafisi ve petrokimyası

Abstract

Çalışılan alanlar, Acıpayam güneybatısı (Çatak yaylası-Nostar mevkii) ve Beyağaç güneyinde (Sülekler ve Tepecik mahallelerinin güney kesimleri) yer almaktadır. Bu çalışmada, incelenen alanlarda yer alan ofiyolitik kayaçlar ve kromit oluşumları detaylı olarak incelenmiştir. Ofiyolitik seri başlıca tektonitler ve bunları kesen damar kayaçları olmak üzere iki ana bileşenden oluşur ve eksik dizi karakterli bir ofiyolit topluluğunu temsil eder. Ultramafik kayaçlar harzburjit, dünit, dünitik zonlar/dünitik kılıf ile çevrili kromit kütleri ve piroksenit damarları ile temsil edilmektedir. Mafik dayklar ise, metamikrogabro, metadolarit ve rodenjitlerden oluşmaktadır. Ultramafik ve mafik kayaçlarda saptanan metamorfik mineral parajenezine göre, incelenen alandaki ofiyolitik kayaçlar, yeşilşist fasiyesinin alt sınırında metamorfizmaya maruz kaldıkları belirlenmiştir. Hem Acıpayam (Nostar) ve hem de Beyağaç sahalarında aşırı serpantinleşmiş zonlarda yaygın rodenjit mostraları belirlenmiştir. Çalışılan alandaki peridotitler bugünkü yerlerine yerleşmeden önceki bir dönemde serpantinleşmiş ve eş zamanlı olarak mikrogabro ve dolerit daykları da Ca- metasomatizmasına maruz kalmıştır. Rodenjitleşmeden serpantinleşme ile oluşan Ca-Mg(OH)2 zengin alkali sıvılar sorumludur. İncelenen alanlardaki kromit oluşumları detaylı olarak incelenmiştir. Kromit kütleleri, eğer tektonik dokanaklı değil ise, dünitik zonlar içinde yer almaktadır. Dünitik zonun kalınlığı ile kromit kütlesinin kalınlığı arasında bir ilişki bulunmamaktadır. Kromit oluşumlarında, masif, bantlı, benekli, saçınımlı, bantlı ve saçınımlı, nodüler cevher tipleri belirlenmiştir. Kromit örneklerinin mikroskopik incelemelerinde kromit taneleri yarı özşekilli ve özşekilsiz olarak olarak ve yer yer kataklazmaya uğramış oldukları izlenmişlerdir. Gang minerali olarak serpantin minerali/mineralleri olivin, ortopiroksen, klorit belirlenmiştir. İnceleme alanı kromitleri, farklı diyagramlara yerleştirildiğinde, harzburjitik yan kayaçlı kromit alanına düştüğü, yüksek krom içerikli alanda yer aldığı ve podiform tipte kromit oluşumları olduğu belirlenmiştir. Kromit örneklerinin mikroprob analiz sonuçlarına göre ferri-alimino-kromit alanında yer aldıkları tespit edilmiştir. İncelenen alandaki mafik kayaçların subalkalen ve toleyitik karakterde oldukları tespit edilmiştir. Tektonik ortamı belirleyen diyagramlarda Okyanus ortası bazalt alanında ve N-tip MORB alanında yer aldığı tespit edilmiştir. Mafik kayaç örneklerinin major element oksit değerleri, rodenjitlerin major element oksit değerleri ile karşılaştırıldığında CaO yönünden kazanç olurken, Fe2O3, MgO, SiO2, Al2O3, Na2O ve K2O açısından bir kayıp olduğu belirlenmiştir. Rodenjit örneklerinin C1-kondirite göre normalize edilmiş NTE diyagramlarında, bazı örneklerde nadir toprak elementlerin kondirite göre zenginleştikleri belirlenmiş ve ayrıca, negatif Eu anomalisi sergilediği görülmüştür. İncelenen alanda yer alan yer alan kromit oluşumları ve çevresinde farklı özelliklerde faylar belirlenmiştir. Bunlar; serpantin+ manyezit +talk parajenezinin hakim olduğu faylar, serpantin + manyezit + kalsedon parajenezinin hakim olduğu faylar, manyezit ve opal parajenezinin hâkim olduğu fay zonları, silisleşmiş peridotitler ve opal/kalsedon damarları içeren fay zonları ve ileri derecede serpantinleşmiş peridotitler ve serpantinitlerin egemen olduğu faylar şeklinde sıralanabilir.

Study areas are located in the southwestern of Acıpayam (Çatak-Nostar) and South of Beyağaç (Sülekler and Tepecik). In this study, it is investigated as a detailed ophiolitic rocks and chromite occurrences in the study areas. . The ophiolitic series consist of tectonites and mafic dikes and they contain two main units and they represent incomplete ophiolitic units. Ultramafic rock consist of harzburgite, dunite, dunitic zones/chromite bodies with dunitic sheath and pyroxenite veins. Mafic dykes also composed of metamicrogabbro, metadolerite and rodengites. According to metamorphic mineral paragenesis determined in the ultramafic and mafic rocks, ophiolitic rocks in the investigate area was subjected to the metamorphism in the lower limit of the greenschist ? facies. Both Acıpayam (Nostar) and Beyağaç areas were found a large number of rodingites in serpantinized peridotites of ophiolitic sequences. Peridotites in the investigated areas, at a time before emplacement to its present location, are serpentinized and exposed to contemporaneous Ca-metasomatism of dolerite and microgabro dikes. Ca-Mg (OH)2-rich alkaline fluid which were formed by serpentinization proceses might have been responsible for rodingisation. It was determined as a detailed occurrences in the investigate areas. If the chromite ore body associated with wall rock isn?t found as tectonic contacts, they are located within dunitic zones. Between thickness of chromite ore bodies and thickness of dunitic zones are not relationship were determined. In chromite ore bodies, four type?s chromites occurrences have been observed. These are massive, nodular, disseminated and banded ores. In the microscopically investigation in the chromite samples, chromite grains are subhedral and anhedral and from place to place cataclasis. As gangue minerals, serpantinite mineral/minerals, olivine, orthopyroxene and chlorite were observed. Chromites in the investigate areas, in the different diagrams take part in the field with high chrom content, chromite field with harzburgite. They are determined podiform type chromite. As a result of microprobe analyses, the samples fall within in the alumina-chromite field. Mafic rocks in the study area are subalkalen and toleitic character. In the tectonic discriminate diagrams, the samples fall within mid ocean rich basalt and N-type MORB field. As a result of comparison of the major element contents related to mafic rocks with rodingites, CaO contents in the rodingites is observed elemental increases and Fe2O3, MgO, SiO2, Al2O3, Na2O and K2O contents are observed elemental losses. According to REE a diagram normalized to C1-condrite, in the same samples shows an enrichment for REEs relative to chondrites and therefore, shows a negative Eu anomaly. Chromite occurrences in the study area and surrounding area are determined faults with different features. These are faults with dominate sepantinite+magnesite+talc paragenesis, faults with dominate serpantinite+magnesite+kalsedone paragenesis, fault zones which contain dominate opal/kalsedon veins, faults dominate silicified peridotites and serpantinite.