Pamukkale Üniversitesi aile hekimliği polikliniklerine başvuran hastalarda metabolik sendrom görülme sıklığı ve uyku kalitesi ile ilişkisi

Abstract

Metabolik sendrom birçok metabolik komplikasyona zemin hazırlayan ölümcül bir endokrinopatidir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sıklığı artan önemli bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir. Uyku sürelerinde kısalma ve uyku kalitelerinde düşme de günümüz modern toplumlarında sıklığı artan sorunlardandır ve endokrin sistem ile metabolik fonksiyonlar üzerinde birçok etkisi vardır. Uyku kalitesi, uyku süreleri ve metabolik sendrom arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar bulunmaktadır. Ancak bunların bazılarında aralarında anlamlı bir ilişki olduğu gösterilmiş bazılarında ise gösterilememiştir. Ülkemizde bu ilişkiyi inceleyen yeterli sayıda çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı metabolik sendrom ile uyku süresi ve uyku kalitesi arasında bir ilişki olup olmadığını araştırmaktır. Çalışmamıza Pamukkale Üniversitesi Aile Hekimliği polikliniklerine checkup amacıyla başvuran 222 hasta dâhil edildi. Katılımcılara yüzyüze görüşme ile sosyodemografik veri anketi ve Pittsburgh Uyku Kalite İndeksi (PUKİ) uygulandı. PUKİ puanı 5 ve altında ise iyi uyku kalitesi, 6 ve üzerinde ise kötü uyku kalitesi olarak sınıflandı. Çalışmaya alınanlara metabolik sendrom varlığını araştırmak için National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel-III 2001 (NCEP ATP-III) ve International Diabetes Federation 2005 (IDF-2005) kriterleri uygulandı. Araştırma grubundaki 222 kişinin %45’inin (n=100) uyku kalitesi kötü, %55’inin (n=122) iyiydi. NCEP ATP-III kriterlerine göre MetS prevalansı %26,6 (n=59); IDF kriterlerine göre %36,9’du (n=82). İnsülin direnci tüm araştırma grubunun %44,1’inde (n=98) bulunmaktaydı. Uyku süresi kısaldıkça MetS görülme sıklığının istatistiksel olarak anlamlı derecede arttığı bulundu. İnsülin direnci olanların %72,4’ünde (n=71) ve uyku kalitesi kötü olanların %48’inde (n=48) IDF kriterlerine göre MetS bulunmaktaydı ve aralarında istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptandı. Kötü uyku kalitesi ile MetS sıklığı, bel çevresi, beden kitle indeksi, uyku süresi ve insülin direnci anlamlı düzeyde ilişkili bulundu. Kan basıncı, açlık plazma glukozu, trigliserid düzeyi, HDL, LDL ve total kolesterol düzeyi ile uyku kalitesinin anlamlı bir ilişkisi gösterilemedi. Aile hekimleri, metabolik sendrom ve uyku kalitesi bozukluğunun toplumdaki sıklığının ve birbiri ile olan ilişkisinin farkında olmalıdır. Erken teşhis ve müdahaleyle bu sağlık sorunlarının yol açabileceği birçok komplikasyonun önüne geçilebilir.

Metabolic syndrome is a deadly endocrinopathy that paves the way for many metabolic complications. It is accepted to be an important public health problem whose prevalence is increasing in developed and developing countries. Shorter periods of sleep and less quality sleeps are also increasing problems in today's modern societies, and they have many effects on the endocrine system and metabolic functions. There are studies investigating the relationship between sleep quality, sleep duration and the metabolic syndrome. However, some of these studies show a significant relationship between them while some do not. In our country, there are not enough studies that examine this relationship. The purpose of this study is to examine whether there is a relationship between the metabolic syndrome and sleep duration and sleep quality. Our study included 222 patients who applied to Pamukkale University Family Practice policlinics for a checkup. Sociodemographic data and Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) were applied to the participants through face-to-face interviews. PSQI scores of 5 and below were classified as good sleep while 6 and over was classified as poor sleep. The National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel-III 2001 (NCEP ATP-III) and International Diabetes Federation 2005 (IDF-2005) criteria were applied to examine the presence of the metabolic syndrome in the participants. 45% of the 222 patients in the study group (n = 100) had poor sleep quality while 55% (n = 122) had good sleep quality. MetS prevalence according to NCEP ATP-III criteria was 26.6% (n = 59); according to IDF criteria, it was 36.9% (n = 82). Insulin resistance was present in 44.1% (n = 98) of the entire study group. The prevalence of MetS increased statistically significantly as the duration of sleep decreased. MetS was detected according to IDF criteria in 72.4% (n = 71) of insulin resistant patients and 48% (n = 48) of patients with poor sleep quality and a statistically significant relation was determined between them. There was a significant relationship between poor sleep quality and the prevalence of MetS, waist circumference, body mass index, sleep duration and insulin resistance. There was no significant relationship between blood pressure, fasting plasma glucose, triglyceride level, HDL, LDL and total cholesterol levels and sleep quality. Family physicians should be aware of the prevalence of metabolic syndrome and sleep quality disorder in the society and their interrelationships. With early diagnosis and intervention, many complications that these health problems may cause can be prevented.