Kardiyotoksik kemoterapi uygulanan hastalarda kalp yetmezliğinin öngördürücüsü olabilecek erken subklinik değişikliklerin ekokardiyografi yardımı ile saptanması

Abstract

Kardiyotoksisite "kalbi etkileyen toksisite" olarak tanımlanan genel bir terimdir. Kemoterapötik ajanların neden olduğu kardiyotoksisite kemoterapinin en önemli yan etkilerinden biridir. Bu yan etki morbidite ve mortalitede önemli bir artışa yol açar. Kardiyotoksisite hastalık süresince erken veya geç dönemde görülebilir. Sonuçları subklinik miyokardiyal disfonksiyon ile geri dönüşümsüz kalp yetersizliği, supraventriküler ve ventriküler aritmiler, hatta ölüm arasında çeşitlilik gösterir. Bu çalışmada; kardiyotoksik kemoterapi uygulanan hastalarda kalp yetmezliğinin öngördürücüsü olabilecek erken subklinik değişikliklerin ekokardiyografi yardımı ile saptanması amaçlanmaktadır. Çalışma grubu Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Onkoloji ve Kardiyoloji bölümleri tarafından verilerin retrospektif incelenmesi ile oluşturuldu. Sol ventrikül diyastolik disfonksiyonu ve atriyal aritmi için risk faktörü olmayan, meme kanseri nedeniyle intravenöz (IV) 240 mg/m² adriamisin, 2400 mg/m² siklofosfamid, 960 mg/m² paklitaksel almış olan 53 kadın hasta ile 42 sağlıklı kadın çalışmaya dahil edildi. Hasta ve kontrol grubunun sol ventrikül sistolik ve diyastolik fonksiyonları ile atriyal elektriksel ve mekanik fonksiyonları, sol lateral dekübit pozisyonda 2.5-4 MHz prob ile konvansiyonel iki boyutlu ve Doppler ekokardiyografi (Vivid 7 Doppler ekokardiyografi ünitesi - GE Vingmed Ultrasound, Horten, Norway) yapılarak değerlendirildi. Kardiyotoksik kemoterapi kullanan kanser hastalarında sol intra-atrial elektromekanik gecikme (EMD) ve inter-atrial EMD anlamlı olarak uzamış (p=0.008; p=0.001); Sol atriyum (LA) pasif boşalma hacmi ve fraksiyonu anlamlı olarak azalmış (p=00001); LA aktif boşalma hacmi ve fraksiyonu anlamlı olarak artmıştı (p=00001). Mitral A hızı (0.8 ± 0.2 m/sn'ye karşı 0.6 ± 0.2 m/s, P=0.0001) ve mitral E dalgası deselerasyon zamanı (201.2 ± 35.6 ms'ye karşı 163.7 ± 21.8 ms, P=0.0001) anlamlı olarak artmış; Mitral E/A oranı (1.0 ± 0.3'e karşı 1.3 ± 0.3, P=0.0001) ve mitral Em (0.09 ± 0.03 m/s'e karşı 0.11 ± 0.03 m/s, P=0.001) anlamlı olarak azalmış; Mitral Am (0.11 ± 0.02 m/s'e karşı 0.09 ± 0.02 m/s, P=0.0001) ve mitral E/Em oranı (8.8 ± 3.2'ye karşı 7.6 ± 2.6, P=0.017) anlamlı olarak artmıştı. Mitral E dalgası deselerasyon zamanı; sol atrium pasif boşalma fraksiyonu (?:-0.416, t:-4.498, p:0.000), sol atrium aktif boşalma hacmi (?: 0.465, t:5.205, p:0.000) ve sol atrium aktif boşalma fraksiyonunun (?:0.310, t:3.378, p:0.001) bağımsız öngördürücüsü idi. Kardiyotoksik kemoterapi almış hastalarda sol intra-atrial ve inter-atrial elektromekanik intervaller uzamıştı. LA mekanik fonksiyonu ve sol ventrikül (LV) diyastolik fonksiyonu bozulmuştu. Mitral E dalgası deselerasyon zamanı, LA mekanik disfonksiyonu için öngördürücü olabilir. Sol atriyal mekanik ve elektriksel fonksiyonların bozulması atriyal aritmilerin gelişimine katkıda bulunabilir. Atriyal fonksiyonlarda meydana gelen bu değişiklikler, kardiyotoksik kemoterapiye bağlı LV sistolik ve diyastolik fonksiyonlarındaki bozulmadan ileri gelebilir; dolayısıyla kalp yetmezliğinin öngördürücüsü olabilir. Bu hastaların kardiyak takibinde geleneksel ekokardiyografik parametrelere ilave olarak atriyal fonksiyonların da değerlendirilmesi faydalı olabilir.

Cardiotoxicity is defined as "toxicity that affects the heart" in very general terms. Cardiotoxicity induced by chemotherapeutic agents is one of the most important side effects of cancer treatment. This side effect is related to increased morbidity and mortality. Cardiotoxicity can appear early or late in the course of the disease and can result in subclinical myocardial dysfunction, irreversible heart failure, supraventricular and ventricular arrhythmias or death. We aimed to evaluate subclinical changes with ecocardiyography for prediction of heart failure in patients treated with cardiotoxic chemotherapy. This retrospective clinical study was performed with the data obtained from our Oncology and Cardiology clinics. 42 healthy controls and 53 women without risk factors for LV diastolic dysfunction and atrial arrhythmia who were treated with IV adriamycin (240 mg/m²), cyclophosphamide (2400 mg/m²) and paclitaxel (960 mg/m²) for breast cancer were included. With the subject in the left lateral decubitus position, measurements to assess LV systolic and diastolic functions with atrial electrical and mechanical functions were performed by two-dimensional and Doppler echocardiography (Vivid 7 Doppler echocardiography unit- GE Vingmed Ultrasound, Horten, Norway) with a 2.5-4 MHz probe. Left intra-atrial EMD and inter-atrial EMD were significantly prolonged (p=0.008; p=0.001); LA passive emptying volume and fraction were significantly decreased (p=00001); LA active emptying volume and fraction were significantly increased (p=00001); Mitral A velocity (0.8 ± 0.2 m/s vs. 0.6 ± 0.2 m/s, P=0.0001) and mitral E-wave deceleration time (201.2 ± 35.6 ms vs. 163.7 ± 21.8 ms, P=0.0001) were significantly increased; Mitral E/A ratio (1.0 ± 0.3 vs. 1.3 ± 0.3, P=0.0001) and mitral Em (0.09 ± 0.03 m/s vs. 0.11 ± 0.03 m/s, P=0.001) were significantly decreased; Mitral Am (0.11 ± 0.02 m/s vs. 0.09 ± 0.02 m/s, P=0.0001) and mitral E/Em ratio (8.8 ± 3.2 vs. 7.6 ± 2.6, P=0.017) were significantly increased in the patients. Mitral E-wave deceleration time (DT) was independent predictor for LA passive emptying fraction (?:-0.416, t:-4.498, p:0.000), LA active emptying volume (?: 0.465, t:5.205, p:0.000) and fraction (?:0.310, t:3.378, p:0.001). Left intra-atrial and inter-atrial EM intervals were prolonged, LA mechanical function and LV diastolic function were impaired in patients treated with anthracycline therapy. Mitral E-wave DT may be a predictor for LA mechanical function impairment. Changes occuring in atrial functions may result from impaired LV systolic and diastolic functions due to cardiotoxic chemotherapy. Assessment of atrial functions in addition to conventional echocardiographic parameters may be useful for these patients' cardiac follow up.