Olympos Piskoposluk Kilisesi ve Vaftizhanesi liturjik taş eserleri

Abstract

Bu çalışmasının konusunu, Olympos Antik Kenti’ndeki Piskoposluk Kilisesi ve Vaftizhanesi’nde tespit edilen liturjik taş eserlerin tanım ve değerlendirmeleri oluşturmaktadır. Kentin kuzeyindeki Episkopeion yapı topluluğunun (Piskoposluk Sarayı) merkezinde en büyük boyutlu yapı olan transept planlı kilisenin kuzeyinde, üç nefli vaftizhane, güneyinde ise dikdörtgen planlı ek mekân ve trikonkhos plânlı rölik şapeli bulunur. Organik bir bağ içinde olan yapılarda tespit edilen liturjik taş eserler templon, ambon, kathedra ve altar gibi önemli kilise düzenlemelerinde kullanılan parçaların yanı sıra nef ayrımında kullanıldığı anlaşılan levha kaidesi, levha, levha yanı ve levha üstü gibi yardımcı öğelerden oluşmaktadır. Yapılan araştırmalar ve değerlendirme sonucunda yapılarda tespit edilen parçaların işlevleri saptanmış ve eldeki verilerle birlikte restitüsyon önerileri yapılmıştır. Erken Bizans Dönemi’ne tarihlendirdiğimiz templon düzenlemesine ait olduğu anlaşılan levha, levha üstü, sütun kaidesi ve arşitravlarla birlikte, düzenlemenin restitüsyon çalışması gerçekleştirilmiştir. Benzer şekilde kilisenin kuzey nef ayrımında yüksek nef düzenlemesiyle birlikte kullanıldığı anlaşılan ve literatürde daha önce benzerine rastlamadığımız, tarafımızca “Levha Yanı” olarak adlandırılan yardımcı öğelerin ve düzenlemenin de tanım ve değerlendirmeleri yapılarak restitüsyon çalışmaları yapılmıştır. Kentinde içinde bulunduğu Likya Bölgesi’nde varlığını tarihi kaynaklardan öğrendiğimiz gezici taş eser atölyeleri de Olympos örneğinde gördüğümüz levhalarda bulunan kılavuz çizgileriyle birlikte tekrardan değerlendirilerek, bölgedeki araştırmalara katkı sağlanmıştır. Yapılan tüm değerlendirmeler sonucunda yapılarda yer alan taş eserlerin motif, bezeme teknikleri, üslup ve benzer örneklerinden yola çıkılarak 5. yüzyılın ikinci yarısıyla 6. yüzyılın başına tarihlendirilmiştir.

This thesis is mainly concerned with definition and evaluation of the liturgical stoneworks discovered inside the Episcopal Church and Baptistery in the Olympos Ancient city. On the north of the transept-planned church and with the largest dimensions at the centre of the Episcopal Palace structures (Episcopeion) in the northern part of the ancient city stands a three-naved baptistery; whereas a rectangular-plan additional space as well as a trikonchos-plan relic chapel are situated on the south. The liturgical stonework located within the structures that are in an organic connection with each other consist of such supportive elements as slab-base, slab, side and upper components of slab - which were evidently used at the junction of the naves as well as the parts utilized in vital church layouts such as templon, ambo, cathedra and altar. As a result of the research and evaluation, the functions of the parts found within the constructions have been determined, and the data out of this has been used during the restitution works. With the slab, the upper component of slab, the slab-baseand the rafters belonging to the templon arrangement dating back to the Early Byzantine Period, the restitution of the arrangement has been carried out. Similarly, the supportive elements we named as “side component of slab”, which turned out to be used with high dividing arrangement between nave and aisle at the junction of the north-nave of the church and which was unprecedented in literatureup until this research and the arrangement thereof has been described, evaluated and the due restitution works have been completed. The mobile ateliers proven by historical documents to exist in the Lycia Region comprising the ancient city have been re-examined along with the leader-line drafts seen in the slabs of Olympos, thereby contributing to the existing research in the region. It has been ultimately propoundedtaking the motifs, patterns, style and similar examples of stonework situated within the structures into account that they are date to the second half of fifth century and the early sixth century.