İşverenlere sağlanan sosyal sigorta prim teşviklerinin istihdama etkisi ve uygulamada karşılaşılan sorunlar: Denizli örneği

Abstract

Sosyal sigortalar, soysal güvenlik sisteminde işgücünün karşılaşabileceği risklerin sonuçlarına karşı korunmasını sağlayan bir araçtır. Finansman kaynağı işçi ve işverenlerden sağlanan primlerdir. İşverenin üzerinde prim yükü olması, işvereni yeni istihdam oluşturmakta gönülsüz hale getirmekte, zaman zaman kayıt dışı istihdama yönelmesini cazip duruma getirmektir. Bu durum ülke ekonomisi olumsuz etkilemekte, işsizliğin de artmasına neden olmaktadır. Türkiye’ de istihdamın genişletilmesi ve arttırılması, işsizliğin önlenmesi ve işçinin işverenler üzerindeki yüksek maliyetini düşürebilmek adına düzenli olarak sosyal sigorta prim teşvik uygulamaları yürütülmektedir. Prim teşvikleri, aktif iş gücü piyasası politikalarından ücret ve istihdam sübvansiyonları arasında yer almaktadır. Ancak uygulanan bu teşviklerden işverenlerin ne kadar faydalanabildiği ya da uygulama esnasında hem işveren hem de mali müşavirlerin yaşadığı sorunların neler olduğu gündeme gelmemektedir. Çalışmanın amacı sosyal sigorta prim teşviklerinin uygulamasında karşılaşılan sorunların neler olduğunu ve teşviklerin istihdam üzerinde yarattığı etkiyi araştırmaktır. Bu amaçtan yola çıkarak araştırmada Denizli İl’inde yer alan 20 mali müşavir ve 20 işveren ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca Denizli Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) İl Müdürlüğü’nden son 5 yıllık teşvik kullanım istatistikleri alınmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda teşvik sistemlerinin anlaşılmasının zor olduğu ve yararlanma aşamasında düzenli takip gerektirdiği, teşviklerin uygulanmasındaki sorunların önemli bir kısmının bu durumdan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Yaşanan ekonomik krizler yüzünden işverenlerin, maliyetlerini düşürebilmek adına teşvik kullanımı konusunda giderek bilinçlendiği, sigorta prim teşviklerinin kullanımının giderek arttığı sonucuna ulaşılmıştır.

Social insurance is a tool that protects against the consequences of risks that the labor force may face in the social security system. The source of funding is the premiums obtained from workers and employers. The fact that the employer has a premium burden makes the employer reluctant to create new employment, makes it attractive for him to turn to informal employment from time to time. This situation affects the national economy negatively and causes unemployment to increase. In Turkey, social security premium incentives are regularly carried out in order to expand and improve employment, prevent unemployment, and to reduce the high costs of employees on employers. Premium incentives are among the wage and employment subsidies from active labor market policies. However, how much of these incentives can be utilized by employers and what problems experienced by both employers and financial advisors during implementation do not come into question. The aim of this study is to investigate the problems encountered in the implementation of social insurance premium incentives and the impact of incentives on employment. Based on this goal, in-depth interviews were conducted with 20 financial advisors and 20 employers. In addition, incentive usage statistics of the last five years were taken from the Provincial Directorate of Social Security Institution of Denizli. As a result of the findings, it is understood that incentive systems are difficult to understand and require regular follow-up during the utilization phase, that a significant part of the problems in the implementation of incentives stem from this situation. As a result of the economic crises experienced, employers are becoming more aware of the incentives to reduce costs, the use of insurance premium incentives is increasing.