Tripolis antik kenti savunma yapıları

Abstract

Tripolis Antik Kenti, Lydia, Karia ve Phrygia bölgelerinin kesişim noktasında ve önemli ticari yolları üzerinde kurulmuş önemli bir kenttir. MÖ 3. yy’ın ortalarında kurulan kentte ve çevresinde yapılan yüzey araştırmaları sonucunda erken bir savunma duvarı kalıntısı tespit edilememiştir. Tespit edilen en erken savunma yapısının MS 4. yy sonu 5. yy başına tarihlendirilmesi, kentte uzun yıllar güvenlik zafiyetinin yaşanmadığını ve bu nedenle kent etrafına savunma duvarı yapılmadığını göstermektedir. Tripolis’te 3 farklı savunma güzergâhı tespit edilmiştir. İlk savunma hattı MS 4. yy sonu MS 5. yy başında İmparator I. Theodosius’un fermanıyla diğer Lykos Vadisi kentlerinde de olduğu gibi Tripolis’in etrafını da çeviren savunma yapılarıdır. Yaklaşık 2.5 km2’lik bir alan üzerine yayılan Tripolis’in sadece 1/10’unu ve özellikle kamu yapılarını savunma duvarları içine alacak şekilde tasarlanmıştır. Her ne kadar kentin küçük bir kısmı koruma altına alınsa da sur duvarları dışında yaşamın devam ettiği, kazı çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir. Alelacele yapıldığı gözlemlenen ilk savunma hattı zamandan, mekândan ve iş gücünden tasarrufu önceliği olarak gözetmiştir. Bu nedenle başka yapıların duvarlarını kullandıkları gibi başka yapılardan sökülerek getirilen devşirme malzemeleri de sur duvarlarında kullanmışlardır. Topografyaya uygun olarak yükselen sur duvarları kapı ve kulelerle desteklenmiştir. Tespit edilen kule ve kapıların çoğunun güney cephede olması kentin güneyinde yaşayan insanların herhangi bir tehdit anında sur içine hızlıca girebilmelerinin sağlanmasının dışında tehdit unsuru olan düşmanın da güneyden gelmesinin beklendiğini göstermesi bakımından önemlidir. MS 13. yy’da Lykos Vadisi’nden, Nicaea İmparatorluğu’na açılan kapı konumunda bulunan Tripolis, III. John Ducas Vatatzes için büyük önem arz ediyordu. Bu nedenle ilk sur hattının doğu duvarını kullanıp, güney ve batı duvarlarını ise genişletmiştir. Aynı dönemde eteklerine kurulduğu dağın iki tepe noktasını da kapsayacak şekilde yerleştirilen 43 bin m2 genişliğinde Yukarı Kale inşa edilmiştir. İlk sur hattı dışında tespit edilen diğer kule ve kapılar ikinci sur hattındadır. Bu döneme ait kapı ve kulelerin çoğunluğunun Yukarı Kale’de olması söz konusu dönemde kent yönetiminin Yukarı Kale’de olduğunu gösterme açısından önemlidir. Kentin çevre sur duvarları olarak adlandırılan ve 2. sur hattından yaklaşık 6 kat daha büyük bir alanı korumakla yükümlü olan savunma duvarları ise 3. savunma hattını oluşturmaktadır. Kentin doğusunda Menderes Nehri’nin batı kıyısında ilk izlerine rastlanan savunma duvarı, güneye doğru bir yay yaparak, kentten 1400 m uzakta günümüz Yenicekent Mahallesi’nin batısına kadar takip edilebilmektedir. Toplam 3100 m’lik kısmının tespit edildiği hat MS 13. yy’da III. John Ducas Vatatzes tarafından Tripolis’in verimli arazileri ve bu arazilere stratiotai olarak yerleştirdiği insanları korumak için yaptırmıştır.

Ancient City of Tripolis was an important city that was founded at the crossroads of Lydia, Karia and Phrygia regions and along important trade routes. Surface investigations at the sites of the city that was founded in the midst of the 3rd century BC did not confirm remnants of an early defensive wall. The earliest defensive structures identified dates to the late 4th -early 5th century AD which suggest the absence of a security weakness in the city for a long period of time and therefore it was not surrounded with walls. 3 distinct lines of defense were identified in Tripolis. The first defensive line that surrounds Tripolis, like the cities in the Lycos valley, were constructed with the order of Emperor Theodosius I at late 4th -early 5th century. These defensive structures were designed to enclose only 1/10 of Tripolis that expands in an area of approximately 2.5 km2, surrounding mainly the public buildings. This first defensive line that seems to be built precipitately has prioritized austerity in time, space and work force. Therefore walls from other structures as well as reused elements gathered from other structures (spolia) were incorporated into the city walls. Walls that ascends in line with topography were supported by towers and gates. The finding that most of the identified tower and gates were placed southwards is significant not only because it would suggest people living south of the walls could have been entered inside the walls rapidly in case of threats but also it would indicate that the enemies that were perceived as threat were expected to come from the south. In the 13th century Tripolis, that was situated as a gate opening to Empire of Nicea from Lycus Valley, was having big importance for III. John Ducas Vatatzes. For this reason, he remained the eastern walls of the first defensive line in use and enlarged southern and western walls. Meanwhile, an upper castle with a width of 43 thousand m2 was placed to cover both of the two peaks of the mountain on whose foothills it was built. The towers and gates that were found outside of the first line of the walls fall into the second line. Most of the gates and towers that belongs to this era are placed in the uppercastle which is a significant finding that suggests the ruling center of the city in this era have sat at the uppercastle. The outer walls of the city, which guards an area that is 6 times bigger compared to 2nd Line of defensive walls, constitutes the 3rd Defensive line. This defensive walls whose first traces were found on the east parts of the city, west of the Meander river, follows a southward arch and could be traced until the west of the modern-day Yenicekent district, 1400 meter outside the city. This defensive line, up to now 3100 meters identified, was established by III. John Ducas Vatatzes in 13th century inorder to protect the fertile lands of Tripolis and the people who were settled in these lands as stratiotai.