Pınarbaşı karst kaynağının (Honaz-Denizli) boşalım hidrodinamiği ve hidrokimyasal özelliklerinin incelenmesi

Abstract

İnceleme alanı Denizli il merkezinin yaklaşık 10 km doğusunda, Çürüksu grabeni içinde yer alır. Çalışma alanının temelini yaşı olasılıkla Üst Paleozoyik olan Honaz şeyli oluşturur. Temel kayalar üzerine tektonik dokanakla Menderes Masifi’nin Alt Tersiyer-Mesozoyik yaşlı rekristalize kireçtaşları gelir. Masif üzerinde Likya naplarına ait Alt Triyas-Kretase yaşlı jips içeren dolomit, kireçtaşı ve ofiyolit birimleri yer alır. Likya napları Mesozoyik-Alt Tersiyer yaşlı şeyl ve kireçtaşları tarafından üzerlenir. Neojen çökelleri altlayan birimleri uyumsuzlukla örter. Kuvaterner, alüvyon, alüvyon yelpazesi, yamaç molozu ve travertenler ile temsil edilir. Mesozoyik yaşlı kireçtaşından boşalan kaynağın debisi 1 m3/s’den fazladır. Kaynak boşalımının analizi, Pınarbaşı kaynağının geldiği karstik akifer için, su tablasının yanal kesitinin büyük, hidrolik iletkenlik katsayısının düşükorta, etkin gözenekliğin yüksek ve hazne kayada bulunan su hacminin fazla olduğunu; aynı zamanda kaynak boşalımının tabaka, kırık ve çatlaklar yoluyla gerçekleştiğini göstermektedir. İnceleme alanı sularının sıcaklıkları 9,3 ile 23,7 santigrat derece, EC değerleri 188 ile 1065 mikromho-cm ve pH değerleri 6,79 ile 8,50 arasında değişmektedir. Pınarbaşı kaynağı ve sondaj suları Ca-Mg-HCO3-SO4 tipinde iken beslenme alanındaki kaynaklar Ca-HCO3 tipindedir. Pınarbaşı kaynağından 1 yıllık dönemde aylık periyotlarla yapılan analizlerde zaman içinde kaynağın kimyasal kompozisyonunda önemli bir değişim gözlenmemiştir. Çalışma alanı sularının deltaO-18 değerleri binde -54,37 ile -60,28 ve döteryum değerleri binde -8,43 ile -9,66 arasında olup meteorik kökenlidirler. Nispeten yüksek trityum içerikleri göz önüne alındığında yeraltındaki sirkülasyon zamanları 55 yıldan azdır. Pınarbaşı kaynağı ve kuyu suları yüksek As değerleri nedeniyle içilemez özelliktedir. İnceleme alanındaki tüm sular sulama suyu olarak kullanılabilir.

The study area is located in Çürüksu graben, approximately 10 km east of Denizli city center. In the study area, Upper Palaeozoic aged Honaz shale forms the basement The Lower Tertiary-Mesozoic aged recrystallized limestones of the Menderes Massif tectonically overlies the basement rocks. Lower Triassic-Cretaceous gypsum-bearing dolomite, limestone and ophiolite units of Lycian nappes take place on the Massif. Lycian nappes are overlain by Mesozoic-Lower Tertiary aged shales and limestones. All these rocks are unconformably overlain by Neogene sediments. Quaternary is represented by alluvium, alluvial fan, slope debris and travertines. Discharge of Pınarbaşı karst spring, which issues from Mesozoic limestone, is more than 1 cubic meter per second. Spring flow analysis revealed that the lateral extension of groundwater table at the karstic aquifer is large, the hydraulic conductivity coefficient is low to moderately high, the effective porosity is high, and large volumes of water is stored in reservoir rock. In addition to that, groundwater flow occurs through the bedding planes, cracks, faults and joints. The temperatures of sampled waters are 9.3 to 23.7 Celsius degree, electrical conductivities are 188 to 1065 mikromho per centimeter and pH values are 6.62 to 7.72. Pınarbaşı spring and well waters hydrochemically are Ca-Mg-HCO3-SO4 type, while the springs in feeding area are Ca-HCO3 type. No significant change was observed in the chemical composition of Pınarbaşı spring over a period of one year. The delta O-18 values are between thousandths -54,37 and -60,28 and the deuterium values are between thousandths -8,43 and -9,66, indicates meteoric origin. Tritium values show that residence time of the waters is less than 55 years. Pınarbaşı spring and well waters are undrinkable due to high As concentration. All waters in the study area can be used as irrigation water.