İbn Sinâ’da kötülük çeşitleri ve ahlâki kötülüğün vicdan açısından değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, alanyazın yöntemi kullanılarak İbn Sinâ’da kötülük çeşitlerini belirlemek ve ahlâki kötülükleri vicdan açısından değerlendirmektir. Bu maksatla İbn Sina’nın düşüncelerini ele almadan önce konunun daha iyi anlaşılması için birinci bölümde kötülük probleminin tarihsel süreci incelendi. Bu bağlamda İlkçağ, Ortaçağ ve İslâm düşüncesinde kötülük meselesinin nasıl ele alındığı değerlendirildi. İkinci bölümde, İbn Sinâ’nın kötülükleri öncelikle metafizik ve fizik olarak ayırdığı, meseleyi de akıllar teorisi ve inayet görüşü ile açıkladığı belirlendi. Bu bağlamda metafizik ve fizik kötülüğün bulunmadığı, fakat sadece göreli bir kötülükten bahsedilebileceği görüşü üzerinde duruldu. Üçüncü bölümde, İbn Sinâ’nın kötülük çeşitleri olarak ahlâki kötülükten de bahsettiği belirlendi. Buradan hareketle ahlâki kötülüklerin vicdan açısından durumu, nübüvvet meselesi, küllî ve cüzî irade konuları açısından değerlendirildi. Sonuç kısmında ise konunun genel bir değerlendirmesi yapıldı. Vicdanın, ahlâki değerlerin oluşması için önemli bir faktör olabileceği tespit edildi. Bu bağlamda vicdanın zaman içerisinde gelişebileceği ya da körelebileceği ve bu durumun da ahlâki kötülükleri etkileyebileceği üzerinde duruldu. Ayrıca İbn Sinâ’nın ahlâk felsefesinin temelini oluşturan itidalli olma fikri, akıl ile vicdan bağlamında değerlendirildi ve bireylerde ahlâki değerlerin oluşması için akıl ile vicdanın dengeli kullanılması gerektiği üzerinde duruldu. Aklını ve vicdanını dengeli kullanan bireylerde ahlâkî değerlerin daha yüksek olabileceği ve böylelikle ahlâki kötülüklerin önlenebileceği sonucuna varıldı.

The aim of this study is to determine the types of evil in Ibn Sina by using the literature method and to evaluate moral evils in terms of conscience. For this purpose, in order to get a better understanding of Ibn Sina's thoughts, the historical process of the evil problem in the first part was examined. In this context, it was evaluated how the issue of evil was addressed in the Ancient, Medieval and Islamic thought. In the second chapter, it was determined that Ibn Sina divides evil as metaphysics and physics, and explained the issue with the emanation theory and grace. In this context, it was emphasized that there is no metaphysical and physical evil, but that only can be mentioned a relative evil. In the third chapter, it was determined that Ibn Sina mentioned about the moral evil as a kind of evil. From this point of view, the status of moral evils from the perspective of conscience, the issue of prophethood, universal will and specific will were evaluated. In the conclusion part, a general evaluation of the subject was made. It was determined that conscience could be an important factor for the formation of moral values. In this context, it was emphasized that conscience could develop or become blind in time and this could affect moral evils. In addition, the idea of moderation as the basis of Ibn Sina moral philosophy was evaluated in the context of reason and conscience, and it was emphasized that the use of reason and conscience balanced way should be used for the formation of moral values in individuals. It was concluded that moral values can be higher in individuals who use their minds and conscience in a balanced way and thus that moral evils can be prevented.