Dış ticaret hacmi ile ekonomik büyüme arasındaki asimetrik ilişkinin analizi: Türkiye örneği

Abstract

Dış ticaret ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki coğrafi keşifler ve sanayi devriminden beri iktisatçıların ilgisini çeken konulardandır. 19. yüzyılın ortalarından sonra dış ticaretin ekonomik büyüme üzerinde olumlu etkisi olduğu genel olarak kabul edilmiştir. Ancak bu etki iktisatçılar tarafından farklı yorumlanmıştır. Bazı iktisatçılar dış ticareti büyümenin motoru olarak görürken bazıları bunu abartılı bir düşünce olarak değerlendirmiş ve dış ticaret ekonomik kalkınma için faydalı olsa da dış ticaretin ekonomik büyümenin motoru olarak yorumlanamayacağını belirtmişlerdir. Günümüzün gelişmiş ülkeleriyle yeni sanayileşen ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeylerinde, artan dış ticaretin çok büyük bir etkisinin olduğu artık genel olarak kabul edilen bir gerçektir. Ancak gelişmekte olan ülkelerin bir kısmında dış ticarete dayalı büyüme stratejisi uygulanmasına rağmen yüksek büyüme performansı elde edilememiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki dış ticaret ve ekonomik büyüme ilişkisini ortaya koymak olup, 2006:Q1-2018Q:2 verileri kullanılmıştır. Öncelikle Genişletilmiş Dickey Fuller (ADF) ve Zivot Andrews birim kök testleri kullanılmış ve eşbütünleşme analizi için ARDL modeli uygulanmıştır. Analizde sermaye stoku, işgücü, doğrudan yabancı yatırımlar ve dış ticaret hacmi değişkenleri kullanılmıştır. Bulgular seriler arasında %1 anlamlılık seviyesinde eşbütünleşme olduğunu göstermektedir. ARDL modelinde uzun dönem analizde ticaret ve sermaye stoku artışının ekonomik büyüme üzerinde pozitif yönde etkilediği görülmüştür. Daha sonra Hatemi-J (2012) tarafından geliştirilen asimetrik nedensellik testi ile ampirik çalışma tamamlanmıştır. %5 anlamlılık seviyesinde ticarette yaşanan artışın GSYİH’ daki azalışın granger nedeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

The relationship between foreign trade and economic growth is one of the subjects that attracted the interest of economists since the geographical discoveries and the industrial revolution. It was generally accepted that foreign trade had a positive effect on economic growth after the mid-19th century. However, this effect has been interpreted differently by economists. While some economists saw foreign trade as the engine of growth, some considered this as an exaggerated idea and stated that although foreign trade was beneficial for economic development, foreign trade could not be interpreted as the engine of economic growth. It is now generally accepted that there is a huge impact of the increasing foreign trade on the level of economic development of today's developed countries and the newly industrialized countries. However, in some developing countries, although foreign trade-based growth strategy was implemented, high growth performance could not be achieved. The aim of this study is to demonstrate the economic growth and foreign trade relations in Turkey, 2006: Q1-2018Q: 2 data is used. Augmented Dickey Fuller (ADF) and Zivot Andrews unit root tests were used and ARDL model was applied. Capital stock, labor force, foreign direct investment and trade variables were used in the analysis. The results show that there is a 1% significance level co-integration between the series. In the long-term analysis of ARDL model, it was observed that the increase in trade and capital stock positively affected the economic growth. The empirical study was completed by the asymmetric causality test developed by Hatemi-J (2012) for the causality analysis. It is concluded that increase in trade at the level of 5% significance is the granger cause of the decrease in GDP.