Laodikeia nekropolleri ve mezar tipleri

Abstract

Laodikeia antik kentinin dört tarafını geniş nekropol alanları çevirmiştir. Zenginlerin mezarları kentin ana girişleri olan kuzeybatıda Hierapolis Kapısı ve Yolu, batıda Efes Kapısı ve Yolu, güneyde Aphrodisias Kapısı ve Yolu ile doğuda Suriye Kapısı ve Yolu üzerinde bulunur. Alım gücü normal ve alt grupta olanların mezarları ise ana yol bağlantılarının dışında fazla göze çarpmayan alanlarda yayılmıştır. Ancak bu nekropol alanları içinde batıya uzanan Efes Yolu üzeri en önemli ve zenginlerin daha fazla tercih ettikleri alandır. Tümülüsler ise daha çok bu güzergâhta ve Hierapolis Yolu üzerinde yayılmıştır. Laodikeia nekropollerinde yer alan mezarlar hem yerüstüne, hem de yeraltına yapılmıştır. Yerüstüne yapılan mezar tipleri arasında daha çok ev tipli düz çatılı mezarlar, tapınak mezarlar, podyumlu lahitler ve kapı üzerine lahdin konduğu tipler yer alır. Yeraltı mezarlarını tümülüsler, kubbeli-arkosoliumlu mezarlar, dromoslu hypogeion mezarlar, örgü tekneler, tonozlu mezarlar, basit toprak mezarlar ve kiremit çatma mezarlar gibi gruplar oluşturur. Bölgenin traverten yatakları bakımından çok zengin oluşu, bu malzemenin yoğun kullanımını sağlamıştır. Kentin üç tarafını çeviren Asopos (Gümüşçay), Kadmos (Gökpınar) ve Lykos (Çürüksu) Irmaklarının sürüklediği çay taşları ve kum, bulunması kolay ve ucuz inşaat malzemeleridir. Mermerden yapılan kabartmalı lahitlerin taslakları, Babadağ eteklerindeki Domuz Deresi’nde yer alan antik kentin kendi ocaklarının yanı sıra; Dokimeion (İscehisar-Afyon), Aphrodisias ve Hierapolis’in ocağı olan Frigya Mermer ocaklarından sağlanmış ve bunların ince işçilikleri kent içindeki atölyelerde ya da mezarlık alanında konulduğu yerde işlenmiştir. Kentte üst alım gücüne sahip olan insanlar Ev Tipli, Tapınak Tipli, Tonozlu ve Kubbeli Mezarlar, mermer ve traverten lahitleri (kabartmalı ya da düz) tercih ederlerken; alım gücü orta düzeyde olanlar tonozlu mezar hücreleri ve örgü tekne mezarları tercih etmişlerdir. Alt grubu oluşturan insanlar ise daha çok ucuza mal edilen ve bol bulunan kiremit çatma mezarlara gömülmüşlerdir. Laodikeia gömme geleneklerine bakıldığında, Lykos Vadisi’nde diğer antik kentlere de ışık tutacak şekilde veriler tespit edilmiştir. Mezarlarda inhumasyon gömme genelde yaygın olmasına rağmen, Roma etkisiyle birlikte kremasyon gömme de tercih edilmiştir. Laodikeia’da Geç Klasik-Hellenistik Dönem (MÖ. 4. yy) ile Erken Bizans Dönemi’ne (M.S. 7. yy) kadar yoğun olarak kullanılan nekropol alanlarında hem yerel hem de farklı kültürlerin özelliklerini yansıtan mezar mimarisi ile mezar hediyelerine ulaşılmıştır. Bu hediyeler, bulundukları dönemin sosyo-ekonomik yapısını ve zevkini yansıtan en önemli verilerin başında gelmektedir. Mezarlarda sikkelerle birlikte kapalı kontekstlerde ele geçirilen eserler özellikle tarihleme konusunda ve tipolojisi tam olarak belirlenemeyen grupların sorunlarının çözülmesine katkıda bulunmuştur.

Laodikeia’s four sides were surrounded by wide necropolis areas. The burial places of rich citizens were located at the main city gates such as the Hierapolis Gate and Street in the northwest, the Ephesus Gate and Street in the west, the Aphrodisias Gate and Street in the south, and the Syria Gate and Street in the east. Graves of middle and lower class dwellers were located outside the main streets and in unimportant places. Tumuli were found at this location and at the Hierapolis Street toward the north. The graves were placed both above ground and underground. The above-ground tomb types are: House-type Flat Roof, Temple, Podium Sarcophagus, and Sarcophagus placed at the door. The underground grave types are: Tumuli, Domed-Arcosolium, Hypogeium with Dromos, Chest Tomb (bond trough) and tile. Travertine was used extensively for burials owing to rich local deposits. River stone and sand, dragged by the Asopos (Gümüşçay), Kadmos (Gökpınar) and Lycos (Çürüksu) Rivers surrounding the city, were easy to procure and cheap construction material for graves. Rough forms of sarcophagi were brought from the city’s own marble quarries located on the skirts of Mount Salbakos (Babadağ) around Domuz Deresi, and also Phrygian marble quarries at Dokimaion (İscehisar), Aphrodisias and Hieropolis. The detailed craftsmanship of sarcophagi was completed in workshops or at the necropolis. The elite of the city preferred House Type, Temple Type, Vaulted and Dome Type as well as Marble and Travertine (embossed or plain) Sarcophagus tombs. The middle classes, however, preferred vaulted grave cells and bond trough graves, while the lower classes preferred cheap and easy-to-build tile graves. Laodikeia burial customs resemble those other cities of the Lycos Valley. Although inhumation burials were common in graveyards, cremation graves came to be preferred because of Roman influence. The necropoleis of Laodikeia were used intensively from the Late Classic-Hellenistic period (4th century B.C.E.) to the Early Byzantium period (7th century C.E.). The necropoleis give very helpful information about local and foreign cultures, tomb architecture and burial gifts. The burial gifts likewise provide very important information about the socio-cultural structure of the time and its aspirations. The coin finds made in a closed context help to understand the dating of the graves and unknown typologies.