İlköğretim okullarında örgütsel yapı ile örgüt sağlığı arasındaki ilişkiler [Doctoral Thesis]

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre örgütsel yapı ile örgüt sağlığı arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu amaçla, ilköğretim öğretmenlerinin okullarının yapısal özellikleri ve örgüt sağlığını nasıl algıladıklarına; öğretmenlerin okullarının yapısal özelliklerine ve sağlığına yönelik algılarının bazı değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğine ve ilköğretim okullarının yapısal özellikleri ile örgüt sağlığı ve boyutları arasındaki ilişkilere, yapısal özelliklerin örgüt sağlığı ve boyutlarını etkileyip etkilemediğine bakılmıştır. Tarama modeli ve nicel yöntemlerin kullanıldığı araştırmanın örneklemi, Denizli il merkezindeki ilköğretim okullarında çalışan ve oranlı küme örneklemi yoluyla seçilen 431 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından geliştirilen ?Yapısal Özellikler Ölçeği?ve Akbaba (1997) tarafından geliştirilen ?Örgüt Sağlığı Ölçeği? aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmanın alt problemlerinin çözümlenmesinde Mann - Whitney U, Kruskal ? Wallis, Sperman's rho korelasyon testleri ve lojistik regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okullarının örgütsel yapısının ?karmaşıklık?, ?formalleşme? ve ?merkezileşme? özelliklerine ilişkin verdikleri yanıtlar ?katılıyorum? düzeyinde; okullarının örgüt sağlığına ilişkin verdikleri yanıtlar ise ?ara sıra? düzeyinde çıkmıştır. Öğretmenler örgütsel liderlik ve örgütsel kimlik boyutunda yer alan maddelerin okullarında ?her zaman? gösterildiğini; örgütsel ürün çevresel etkileşim ve örgütsel bütünlük boyutlarında yer alan maddelerin ise ?ara sıra? gösterildiğini belirtmişlerdir. Karmaşıklık ve formalleşme özellikleri örgüt sağlığı ile pozitif yönde, merkezileşme ise negatif yönde ilişkili çıkmıştır. Bunun yanı sıra, karmaşıklık ve formalleşme özellikleri örgüt sağlığının tüm boyutlarıyla ilişkilidir ve bu ilişkiler pozitif yöndedir. Merkezileşme ise örgütsel bütünlük, çevresel etkileşim ve örgütsel ürün boyutlarıyla ilişkili çıkmıştır ve bu ilişkiler negatif yöndedir. Bir diğer sonuca göre, öğretmenlerin okullarındaki karmaşıklık ve formalleşme özelliklerine ilişkin algıları, okullarını sağlıklı ya da sağlıksız olarak algılamalarında etkilidir. Yani karmaşıklık ve formalleşme arttığında okulun sağlıklı olma olasılığı da artmaktadır. Karmaşıklığın örgütsel liderlik, örgütsel bütünlük, örgütsel kimlik örgütsel ürün üzerinde; formalleşmenin çevresel etkileşim, örgütsel kimlik, örgütsel ürün üzerinde; merkezileşmenin ise örgütsel bütünlük ve çevresel etkileşim üzerinde etkileri anlamlı çıkmıştır.

The purpose of this study is to investigate the relationships between organizational structure and organizational health according to the perceptions of primary school teachers. For this purpose, it was examined that how primary teachers perceive the organizational structure and health of their schools; whether this perception differentiate according to some variables; the relationships between primary schools? structural properties and organizational health and its dimensions; whether structural properties affect organizational health and its dimensions. Selected by proportional cluster sampling, a total of 431 teachers working at the primary schools in centre of Denizli participated to the study. The data was collected by ?Primary Schools Structural Properties Inventory? developed by the researcher and ?Organizational Health Inventory? developed by Akbaba (1997). The data was analyzed by using the methods of Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis and Sperman rho correlation tests, and logistic regression analysis. According to the results, the mean square of the dimensions of ?complexity?, ?formalization? and ?centralization? for organizational structure were found to be in ?agree? level. The mean square for the organizational health was found to be in ?sometimes? level. Primary school teachers indicated that the items in organizational leadership and organizational identity dimensions were ?always? performed and the items in organizational product, environmental interactivity and organizational integrity dimensions were ?sometimes? performed in their schools. There is a positive relationship between complexity and formalization and organizational health and negative relationship between centralization and organizational health. Complexity and formalization was related to all dimensions of organizational health positively. Centralization was related to the dimensions of organizational integrity, environmental interactivity and organizational product negatively. Primary school teachers? perceptions of complexity and formalization in their schools affect their perceptions whether their school is healthy or not. In other words, as complexity and formalization increase, the school health increases also. There is a significant effect of complexity on organizational leadership, integrity, identity and product; formalization on environmental interactivity, organizational identity and product; centralization on organizational integrity and environmental interactivity.