Erken cumhuriyet döneminde Türk kimliğinin inşasına yönelik iskân uygulamaları (1923-1938)

Abstract

Bu çalışmada genel olarak erken cumhuriyet döneminde Türk ulusal kimliğinin inşa süreci; özel olarak da 1934 yılında çıkarılan 2510 sayılı iskân kanununun Türk ulusal kimliğinin inşasında oynadığı rol incelenmiştir. Bu doğrultuda önce Batı Avrupa’da uluslaşmanın nasıl bir yol izlediği, hangi süreçlerden geçip bir kimlik etrafında bütünleşmenin sağlandığına değinilmiş; sonrasında Osmanlı’dan Cumhuriyete giden süreç incelenmiştir. Ulus devletin temellerinin atıldığı bu dönemde izlenen resmi politikalar, resmi kaynaklara dayanılarak ortaya koyulmuştur. Türk uluslaşmasının, arkeolojisinin anlaşılabilmesi 19. yüzyıl Osmanlı merkezileşme hareketlerinin, sınırların daralması karşısında aranan çözüm yollarının ve bu doğrultuda düşünce akımlarının öğrenilmesini zorunlu kılmaktadır. Türk ulusal kimliğinin inşasında, eğitim, ideoloji, ordu, kitle iletişim araçları, din, edebiyat, yer değiştirmeler, iskân uygulamaları vb. her biri kendi içerisinde önemli bir yere sahiptir. Uluslaşmanın ayaklarından birini oluşturan iskân uygulamalarının Türk kimliğine katkısı yeterince incelenmemiştir. Türk kültürlü nüfusu arttırmak için dış göçlerle ülkeye Türk kültürüne mensup nüfusun teşviki cumhuriyet döneminde son derece önem arz etmekteydi. Bu gerçekten yola çıkarak nüfus kitlelerinin yer değiştirmesi ile homojen bir toplumun inşa edilmeye çalışılması Türk kimliğinin inşasında önemli bir role sahiptir. Bu dönemde Kürt isyanları için de önleyici bir unsur olan bu kanun ve uygulamaların temel gayesi, ülke içerisindeki bütün yurttaşları Türk kimliği etrafında birleştirmektir. İskân uygulamaları, Cumhuriyetin ilk yıllarında Balkan Savaşı ile başlayan göç hareketlerinin devam etmesi ve sonrasında nüfus değişiminin resmiyete döküm belgesi olan Türk Yunan nüfus mübadelesine ilişkin sözleşme ve protokolü ile başlamıştır. Cumhuriyet rejimi ülkenin doğusunda ve batısında yaşayan bütün vatandaşların dilde, kültürde ve tasada bir düşünen tek vücut halinde homojen bir toplum inşa etmek gayesiyle iskân politikalarına son derece önem vermiştir.

In this study, the establishment of the Turkish national identity throughout the early republican era was scrutinized in a broader sense, while in a more specific manner the impact that the settlement law, no 2510, issued in 1934 had on the construction of the Turkish national identity was analyzed. In this respect, the initial topic to analyze was the way nationalism flourished in Western Europe as well as the way it enabled unification through a mutual identity, followed by the process from the Ottoman era to the Republican age. The legal policies incorporated in this age, when the foundation of the nation state was established, were documented upon legitimate resources. In order to understand the essence of Turkish nationalisation, it is crucial to have a grasp over the centralization movements in the 19the century Ottoman, the prospective solutions against the shrinkage of the borders and the related thought movements. Within the construction of the Turkish national identity, each variable, including education, ideology, military, mass communication tools, religion, literature, population movements, settlement policies is of great significance in its own sense. Settlement policies, one of the key pillars of nationalization, has not been sufficiently scrutinized with respect to its contribution to the Turkish identity. The encouragement of the immigration of people of Turkish origin into the country with the idea of increasing the dominance of the Turkish culture was of great importance. Based on this fact, the attempt to create a homogenous Turkish identity via the exchange of populations had a key influence in the establishment of the Turkish identity. Across the period, this law and relevant practices aimed to function as a deterrent against Kurdish uprisings as well as to unify the citizens around the Turkish identity. The settlement policies emerged together with the the mass immigration due to the Balkan wars during the initial years of the republic and continued with a contract and a protocol on the population exchange between Turkey and Greece, symbolizing the legality of the population movement. The republican regime paid utmost importance to settlement policies with the intention of creating a homogenous state in terms of language, culture and concerns across the whole country, both in the East and the West.