Batı Anadolu Hellenistik Dönem Anta Başlıkları

Abstract

Anta başlıkları mimari yapılarda hem estetik görünüş sağlarken, hem de taşıyıcı görev üstlenmesi ile o yapıya sağlamlık kazandırmaktadır. Düzenleme olarak plaster başlıkları ile benzerdir. Ancak üç yönde bezemeye sahip olması yönünden onlardan ayrılmaktadır. Anta başlıkları figürlü ve bitkisel bezemeli olmak üzere iki grup halinde yapılmışlardır. Bunlar dönem içerisinde çeşitli gelişim ve stil özellikleri göstermektedir. Bu özellikleri sayesinde bulunduğu yapının tarihlenmesi konusunda fikir vermektedir. Anta başlıkları da tıpkı sütun başlıklarında olduğu gibi, çeşitli tiplerde yapılmıştır. Bunlar sofa, dor, aiol, küçük asya ion (Efes), attik, attik-ion ve korint tipleridir. Tiplerin oluşumunda bölgesel ve sanatçı farklılığının yanında, farklı kültürlerle olan etkileşim de önemli rol oynamıştır. Tiplerin gelişimi ise bir tipin diğer tipin oluşumuna katkı sağlaması şeklinde zincirleme olarak devam etmiştir. Örneğin yan yüzde yer alan volüt şeklindeki bezeme giderek bitkiselleşip sarmal dalları oluşturmuştur. Figürlü örnekler ilk önce bitkisel bezeme ile birlikte, daha sonra ise sadece figür ağırlıklı yapılarak gelişimini tamamlamıştır. Bu çalışmada, öncelikle anta başlıklarında mimari süsleme, profil ve stil gelişimini incelmiş ve sonrasında bu başlıkların ait oldukları yapılarla ilgili tarihleme konusunda da önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Anta, Hellenistik, profil, başlık, Anadolu, mimari, süsleme.

Anta capitals enable architectural structures both aesthetical appearance and endurance. They resemble to pilaster capitals in their designs. However they are different from each other in terms of three side types of adornments. Anta capitals are carved out in two ways which are figured decor and plant adorned. Both of them are ordered different forms and according to the differences they have some subdivisions. Plant adorned type show more diversities than other examples seen in ancient buildings in Anatolia an outside of Anatolia. Beside the improvements from group to another one, each group of capital has its own improvement during the period. Concerning those specialties, it is possible to have important ideas about the dating of the building they belong to. The anta capitals seen in western Anatolia are Doric, Aeolic, Asia Minor-Ionic (Ephesus), Corinthian, Attic, Attic-Ionic and Sofa types. Besides regional diversity and craftsmanship, formation of the types is based on interaction with diverse cultures. Improvement of these examples in their own continuously progressed as one type contribute to formation of an other type. For instance; the adornment as volute on sides had gradually been improved to herbal and spiral branches. A new type ?figured capitals- appeared by the addition of figures to plant adorned capitals. This thesis offers some suggestions about the dating of the structures which these capitals belong to by analyzing the architectural ornaments, profile and style improvement. Key Words: Anta, Hellenistic, Profile, Capital, Anatolia, Architecture, Ornamentation