Çavdarhisar'daki geleneksel depolama mekânlarından bir grup örnek

Abstract

Antik dönemde Aizanoi olarak isimlendirilen yer bugün Çavdarhisar ilçesinin eski yerleşim yeridir. Kütahya’nın güneybatısında yer alan bu bölge tarihte çeşitli kültürlere ev sahipliği yapmıştır. İlçede, günümüzde Aizanoi antik kentinin kalıntılarının yanı sıra Bizans ve Türk döneminin izlerini görmek mümkündür. Çavdarhisar’da son asırlara ait Türk – İslâm dönemi eserleri de bulunmaktadır. Bu eserlerin büyük bir bölümünü oluşturan kırsal mimari örneklerinin arasında yer alan tahıl ambarları kendine has özellikleriyle dikkat çekmektedir. Bölgede tarımsal faaliyetler geçim kaynağının temelini oluşturmaktadır. Bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin hem tüketilmesi hem de önümüzdeki senenin tohumluklarının saklanması için tasarlanmış ambarlar önemli bir yer tutar. Bu mekânların sivil mimaride iki çeşit yansıması vardır. Bu yansımalardan birisi günlük kullanım ihtiyacını karşılayan ve konutların içinde yer alan sarpın adı verilen basit ahşap sandık biçimindeki depolama mekânlarıdır. Çalışma konusunu oluşturan tahıl ambarları ise hem diğer binalardan bağımsız olarak inşa edilmiş olmalarıyla hem de kendine has bir teknik olan çivi kullanmadan yapılan çantı tekniği bakımından diğerlerinden ayırılmaktadır. Ambarların nemden korunabilmesi için zeminin taş duvarlarla belli bir miktar yükseltildiği ve onun üzerine ahşap kurgu tekniğinin uygulandığı görülmektedir. Genellikle konutların avlusunda bulunan örneklerinin yanında taşınabilir özelliğinden dolayı bazen tarla ve bahçelerde yer alan örnekleri de bulunmaktadır. Günümüzde bazı eşya ve malzemelerin saklandığı mekânlar gibi kullanılan veya hiç kullanılmayan atıl durumdaki ambarlar geleneksel mimarinin örneklerindendir. Bu çalışmada Çavdarhisar’ın Kemaller Mahallesinde tespiti yapılan beş ambar tanıtılmıştır. Ambarların inşa tekniği, ebadı, malzemesi ve süslemesi üzerinde durulmuş, Anadolu’da bilinen ambar örnekleri ile karşılaştırılmıştır.

The area, called Aizanoi during the ancient period, is the early settlement of Çavdarhisar now. This area which is located in the southwest of Kutahya, has hosted various cultures throughout the history. In this district, it is possible to follow traces related to the ruins of ancient Aizanoi, indeed the traces of Byzantium and Turkish Periods as well. Beside these, there are also Turkish-Islamic artifacts belongs to last centuries in this site. Granaries which are the samples of rural architecture are pointed out with their individual characteristics. In this region, agricultural activities underlie the important part of mainstay. The granaries, designed for storing the seeds for the next years and for consuming the products which acquired as a result of these activities, are quite important. These storage places has two kind of reflections in civil architecture. One of these is the storage places that are designed as wooden chest called SARPIN inside the dwellings which provides daily uses. The granaries which is the context of this study are separated from others both through the specific building technique which is known as ÇANTI (nailless wooden construction) and independent building properties. Indeed, for preservation from moisture, the ground is raised by stone walls and wooden construction technique is generally applied during the building of granaries. There are samples which are built in the backyard of the dwellings, there are also samples built in the fields and gardens because of their portability properties. Nowadays, the places used for saving goods and materials or the inactive granaries are the important examples of traditional architecture. In this study, five different granaries determined in Çavdarhisar Kemaller neighborhood are introduced. The construction techniques, sizes, their materials and ornament techniques are discussed and compared with known granaries in Anatolia.