Argümantasyon destekli senaryo uygulamalarının yedinci sınıf öğrencilerinin problem çözme becerilerine yönelik algılarına etkisi

Abstract

Problem Durumu Son yıllarda fen öğretiminde öğrencilerin sürece aktif katılımını temel alan yaklaşım ve yöntemler ülkelerin öğretim programlarında yerini almış (Balım ve diğ., 2008) ve fen eğitiminin temel amacı, öğrencileri “bilim (fen) okur-yazarı” bireyler olarak yetiştirmek şeklinde ifade edilmiştir (AAAS, 1993; NRC, 1996; MEB, 2013). Bilim okur-yazarı birey bilim kavramlarının fonksiyonel anlayışına sahiptir ve sahip olduğu bu bilgiyi kişisel ve toplumsal problemlerle ilgili karar vermede kullanabilir (Lederman ve Lederman, 2012). Ülkemizde de 2013 yılında yayımlanan “İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı” nda fen okur-yazarı bireyin araştıran-sorgulayan, etkili kararlar verebilen, problem çözebilen, kendine güvenen, işbirliğine açık, etkili iletişim kurabilen, sürdürülebilir kalkınma bilinciyle yaşam boyu öğrenen bireyler olduğundan bahsedilmiştir. Ayrıca bu bireyler kendilerini toplumsal sorunların çözümü konusunda sorumlu hisseder, yaratıcı ve analitik düşünme becerileri yardımıyla bireysel veya işbirliğine dayalı alternatif çözüm önerileri sunabilirler (MEB, 2013). Fen okuryazarı bireyler yetiştirme vizyonuna ulaşılabilmesi için ağırlıklı işlemsel problem çözümü yerine, fen öğretiminde kavramsal anlama ve muhakemeye dayalı gerçek hayatla ilişkili problem çözümüne odaklanılmalıdır (Bulunuz ve Bulunuz, 2013). Bu açıklamalar göz önünde bulundurulduğunda; probleme dayalı öğrenme yönteminde eğitim aracı olan senaryolarla bilim okuryazarı bireylerin yetiştirilebileceği düşünülmektedir. Çünkü probleme dayalı öğrenme yönteminde eğitim aracı olan senaryolardaki problemler günlük yaşamdaki olaylardan seçilir, öğrencilerde merak duygusu uyandıracak ve onları motive edecek şekilde hazırlanır (Cantürk Günhan, 2006). Probleme dayalı öğrenme, günlük yaşamdan bir problemin yer aldığı senaryolar yoluyla öğrencilerin araştırarak, sorgulayarak, birbirleriyle fikir alış-verişinde bulunarak, tartışarak ilgili kavramları ve ilkeleri öğrendikleri ve bu süreçte yaşamları boyunca kullanabilecekleri becerileri kazandıkları bir öğrenme yöntemidir (İnel, 2012). Probleme dayalı öğrenme yönteminin (PDÖ), öğrencilere senaryoda verilen delillerden yola çıkarak problemi belirleyebilecek, öğrenme sürecine ilgilerini çekerek onları tartışmaya yönlendirebilecek öğretim yöntemleriyle desteklenmesinin söz konusu yöntemi ortaokul öğrencileri için daha etkili bir hale getirebileceği düşünülmektedir. Raghavendra (2009)’ ya göre de probleme dayalı öğrenme yöntemi farklı alanlarda, farklı öğrenci seviyelerinde, farklı öğretim uygulamalarıyla veya yöntemleriyle birlikte kullanılabilmektedir. Alan yazında da küçük yaş grubundaki öğrenciler için yöntemi daha işlevsel hale getirebilmek için PDÖ yönteminin farklı yöntem, teknik ve ortamlarla desteklendiği çalışmalarla karşılaşılmaktadır (İnel, 2012). Söz konusu çalışmalarda PDÖ web destekli (Tsai ve Shen, 2009; Baturay ve Bay, 2010; Raupach ve diğ. 2010; Lou ve diğerleri, 2010; Hwang ve diğ., 2012; Hwang ve diğ., 2014); bilgisayar destekli (Lehti ve Lehtinen, 2005; Belland, 2010); kavram haritaları destekli (Hsu, 2004; Johnstone ve Otis, 2006); kavram karikatürleri destekli (Oluk ve Özalp, 2007; İnel, 2012) olarak farklı öğretim seviyelerinde öğrenim görmekte olan öğrenciler üzerinde uygulanmış ve etkileri araştırılmıştır. Öğrenme sürecinde probleme dayalı öğrenme yöntemi ile kullanılabilecek yöntemlerden biri de argümantasyondur. Jiménez – Aleixandre ve Erduran (2007)’ a göre bilimsel başlıklardaki argümantasyon, deneysel veya teorik kanıtlar ışığında bilgi iddialarının değerlendirilmesi veya gerekçelendirmeler aracılığıyla veri ve iddialar arasındaki bağlantılardır. Argümantasyonun, PDÖ sürecinde öğrencilerin verilen senaryodan yola çıkarak problemi belirlerken iddialarını kanıt ve gerekçelerle desteklemelerini sağlamak, senaryoyu sorgulamak ve özellikle problem çözme aşamasında problemin çözümüne ilişkin kendi görüşlerini ve arkadaşlarının görüşlerini irdeleyip tartışarak problem çözme sürecini daha etkin bir hale getirmek amacıyla kullanılabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak söz konusu araştırmada öğrencilerin sadece öğrenme alanlarıyla ilgili kavramları ve ilkeleri öğrenmelerine değil aynı zamanda öğrencilerin yaşam boyu kullanabilecekleri öğrenme becerilerini ve üst düzey düşünme becerilerini kazanmalarına yardımcı olduğu düşünülen argümantasyon destekli PDÖ yönteminin yedinci sınıf öğrencilerinin problem çözme becerilerine yönelik algılarına etkisini belirlemek amacıyla bu çalışmanın yapılmasına gerek duyulmuştur. Araştırma Yöntemi Araştırmada Solomon Dört Grup Deseni benimsenmiştir. Bu desende gruplardan ikisine ön test uygulanırken diğer ikisine uygulanmaz. Ön test uygulanan gruplardan biri ile ön test uygulanmayan gruplardan biri deneysel uygulamaya tabi tutulur. Sonra bütün gruplara son test uygulanır. Solomon Dört Grup Deseni ön test-son test kontrol gruplu model ile son test kontrol gruplu modelin birleşimidir. İlk iki grup ön test-son test kontrol gruplu modeli temsil ederken, son iki grup son test kontrol gruplu modeli temsil etmektedir (Fraenkel ve Wallen, 2008). Solomon Dört Grup Deseni, iç ve dış geçerliliği birlikte koruyan en kuvvetli deneme modelidir (Karasar, 2006). Deneysel uygulamaya tabi tutulan gruplarda etkisi incelenen bağımsız değişken argümantasyon destekli senaryo uygulamalarıdır. Araştırmanın bağımlı değişkeni ise problem çözme becerilerine yönelik algıdır. Araştırmanın katılımcılarının seçiminde olasılık temelli örnekleme yöntemlerinden küme örnekleme türü kullanılmıştır. Bu yöntemde evren küme adı verilen gruplara ayrılır, tesadüfî yöntemle bu kümelerden örneklem seçilir (Şahin, 2012). Bu araştırma, 2015-2016 eğitim-öğretim yılı güz döneminde, Manisa ilinde bulunan, orta sosyo-ekonomik düzeye sahip bir ortaokulun 7. sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Sınıftaki öğrenciler arasında seçme yapılmadan tüm öğrenciler araştırmaya alınmış, böylece doğal sınıf koşullarının korunması sağlanmıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla; İnel, Ekici ve Balım (2012) tarafından geliştirilmiş olan likert tipi “Ortaokul Öğrencileri İçin Problem Çözme Becerilerine Yönelik Algı Ölçeği” kullanılmıştır. Söz konusu ölçek geçerli ve güvenilir bir yapıya sahip olması nedeniyle araştırmada kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizi SPSS 15 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Dört grubun sontest SÖBAÖ puanlarının farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi için ilişkisiz örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Beklenen/Geçici Sonuçlar Araştırmanın problemi “Argümantasyon destekli senaryo uygulamalarının yapıldığı deney grubu öğrencileriyle programın uygulandığı kontrol grubu öğrencilerin son test Problem Çözme Becerilerine Yönelik Algı Ölçeği puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?” şeklinde ifade edilmiştir. Problemin çözümü için kullanılan ilişkisiz örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) testi sonucunda; argümantasyon destekli senaryo uygulamalarının yapıldığı deney grubu öğrencileriyle programın uygulandığı kontrol grubu öğrencilerin son test PÇBYAÖ’nin Problem Çözme Sürecine Yönelik Algı alt boyutu (F= 1.492, p>0,05), Problem Çözmeye Yönelik İsteklilik ve Kararlılık Algısı alt boyutu (F= 0.768, p>0,05) ve ölçeğin tümünde (F= 1.017, p>0,05) ortalamalar arasında istatistiksel olarak 0.05 manidarlık düzeyinde anlamlı bir fark belirlenememiştir. Ancak PÇBYAÖ deney 1 grubunun ortalamasının kontrol grubu ortalamalarından yüksek olması argümantasyon destekli probleme dayalı öğrenme yöntemi ile işlenen dersin, Fen Bilimleri dersi öğretim programı ile işlenen derse göre yedinci sınıf öğrencilerinin ortalamalarını arttırmada daha etkili olduğunun göstergesi olarak kabul edilebilir.