Anayasa mahkemesinin Türk siyasi hayatındaki rolü (1960 – 1980)

Abstract

Bu çalışmada, 1960-1980 dönemi içerisinde Anayasa Mahkemesinin Türk siyasi hayatındaki rolünün, 1961 Anayasası temelinde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Anayasacılık akımı doğal hukuk, toplum sözleşmesi ve kuvvetler ayrılığı ilkesi çerçevesinde geliştirilmiştir. Bu amaçla hedeflenen siyasi iktidarın keyfi yönetimine karşı temel hak ve özgürlüklerin garanti altına alınması ve bir denge mekanizması kurulmasıdır. Anayasacılık akımının önemli kurumlarından bir tanesi de Anayasa Mahkemesidir. Türk Anayasa Mahkemesi ise, kurulduğu 1962 yılından günümüze hem demokratik meşruiyeti açısından hem de verdiği kararlarla sürekli tartışılan, hatta zaman zaman varlığı sorgulanan bir kurum haline gelmiştir. Özellikle anayasal yetkisini aştığı gerekçesiyle yoğun bir şekilde eleştirilmekte ve zaman zaman siyasi ve hukuki krizlere yol açmaktadır. Bu nedenle, şekil denetiminin kavramsal bir çerçevesinin çizilmesi ve Anayasa Mahkemesinin bu konuda verdiği kararların ortaya çıkardığı sorunların çözüm yollarının ortaya konulması Türk Anayasa Yargısı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla birinci bölümde anayasa yargısının gelişimi, işlevi ve meşruluğu araştırılmıştır. İkinci bölümde 1960-1980 döneminde siyasi hayat ve bu dönemde Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, işleyişi, siyasi hayat içerisinde öne çıkan kararları ve etkileri incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise bu dönemde aldığı kararlar ve yüklendiği işlevler göz önüne alınarak kurumsal varlığı üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.

In this study, it is aimed to evaluate the role of the Constitutional Court in Turkish political life in the period 1960-1980 on the basis of 1961 Constitution. The constitutionalism movement was developed within the framework of natural law, social contract and separation of powers. To this end, the aim is to guarantee fundamental rights and freedoms against the arbitrary rule of political power and to establish a balance mechanism. One of the important institutions of the constitutionalism is the Constitutional Court. The Turkish Constitutional Court, on the other hand, has become an institution that has been constantly debated and even questioned from time to time both in terms of its democratic legitimacy and its decisions since its establishment in 1962. In particular, its criticized extensively on the grounds that it has exceeded its constitutional authority and sometimes cause political and legal crises. For this reason, it has great importance for the Turkish Constitutional Judiciary to draw a conceptual framework of shape control and to provide solutions to the problems raised by the decisions of the Constitutional Court on this matter. For this purpose, in the first part of the thesis, the development, function and legitimacy of the constitutional jurisdiction are searched. In the second part, political life in 1960-1980 period and the constitution, operation, prominent decisions and effects of the Constitutional Court in this period are examined. In the third and the last part, there are evaluations which made on the corporate existence by taking into consideration the decisions taken and the functions undertaken in this period.