Tanzimat aydınları ve Said Halim Paşa’da medeniyet algısı

Abstract

Araştırmamızda medeniyet kavramının hangi tarihsel, ekonomik ve sosyal gelişmeler sonucunda ortaya çıkarak bir üstünlük bilinci ve kavrayışı olduğunu ortaya koyduk. Bu kavram Fransa’da ortaya çıktıktan sonra Avrupa ülkelerinin içerisinde ulusal formasyonun oluşturulmasına, ülke dışında ise bir tahakküm ve yayılma aracı olarak diğer medeniyetlerin pasifize edilmesi ve onlar üzerinde egemenlik kurulmasına hizmet eden bir anlayışa dönüştürülmüştür. XIX. yüzyıla gelindiğinde Osmanlı İmparatorluğu’nda bir değişim ve dönüşüm sürecinin başlangıcı olan Tanzimat döneminde; özellikle Tanzimat’ın ilk dönem aydınlarının bir güçlenme beklentisi olarak medeniyet kavramına yaklaşımları ele alınmıştır. Ayrıca Tanzimat aydınları medeniyet yaklaşımının ortaya çıkardığı sorunlara değinilerek buna karşı oluşan Yeni Osmanlılar hareketi ve düşüncesinin yöntem farklılığı üzerinde durulmuştur. Nihai olarak da tezimizin esas değinmek istediği husus olan Said Halim Paşa’nın Tanzimat dönemi aydınlarından medeniyet kavramına yaklaşımı açısından çok farklı bir noktada olduğunu, Tanzimatçıların göremediği Avrupa ’medeniyetinin tahakkümcü, yayılmacı ve tekil medeniyet anlayışına karşı olduğu irdelenmiştir. Tanzimatçılar açısından bir güçlenme ve terakki beklentisi içeren medeniyet kavramının İslam Medeniyetinin ile diğer medeniyetleri kendine benzetme veya yok olma tehtidi altında kıraktığını mukayeseli bir analiz kapsamında açıklanmıştır.

In our research, we have revealed that the concert of civilization is a consciousness and understanding of superiority which amerged as a result of historical, economic and social developments. After the emergence of this concept in France, the formation of the national formation within the European cpountıtres as a means of domination and expansion outside the country and other civilizations as a tool that serves to establish an understanding of the sovereignty has been transformed. In the 19th century in the Ottoman Empire especially in Tanzimat Period which is the beginning of a change and conversion process, especially the first period intellectuals a strengthening the expectation as the civilization the concept of approaches are discussed. In addition, referring the problems civilization approach and against the new Ottomans movement and the idea of the method difference are focused on. Finally, the main point Of our thesis; Said Halim Pasha has different point of view about concept of the civilization approach than the other intellectuals of Tanzimat Period, which could not see European civilization that is against dominator, expansionist and singular civilization understanding is discussed. In opinion of Tanzimat Intellectuals; the expectation of being strength and progress that is involed in civilization concept, we will have seen this comparative that assimilate to and threatining of extermination Islamic civilization and other civilizations.