Tanzimat'tan günümüze aşık tarzı şiir geleneğinde mitolojik unsurlar

Abstract

Tarihsel ve zihinsel varoluş, toplumların varlıklarını belirleyen iki temel unsurdur. Tarihsel varoluş ?kronolojik zaman?la sınırlanmıştır. Zihinsel varoluş ise ortak-kültürel bellek ile sürekli akış halindedir. Uzmanlaşmış hafıza koruyucu ve taşıyıcı tiplerle devamedegelir. Bu bağlamda âşık adı verilen şahsiyetler, aktarıcı ve koruyucu işlevleriyle, toplumun zihinsel akış halindeki varlığını sürdüren şahsiyetlerdir. Dolayısıyla âşıkların eserleri toplumun ortak-kültürel belleğine ilişkin algı ve tasarımları yansıtan en güzel örneklerden biridir. Bu çalışmada, Tanzimat'tan günümüze Anadolu sahasında yaşayan âşıkların şiirlerinde geçen mitolojik unsurlar incelenmiştir. Aşıkların arasından elli âşık seçilmiştir. Veriler âşıklarla ilgili basılmış kitaplardan, yüksek lisans ve doktora tezlerinden elde edilmiştir. Dolayısıyla metin merkezli bir yöntem üzerinden hareket edilmiştir. Elde edilen verilerin analizi noktasında ise sosyal ve kültürel bağlam dikkate alınmıştır. Sonuç olarak Tanzimat'tan günümüze âşık şiirinde mitik algı ve tasarımların değişim-dönüşüm geçirerek günümüze kadar geldiği tespit edilmiştir. Tez üç bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm'de Âşık Edebiyatıyla ilgili genel değerlendirmeler yapılmıştır. İkinci Bölümde, Tanzimat'tan günümüze mitoloji algısı ve mitolojinin toplum, kültür, sanat, dil ve edebiyatla olan ilişkisi değerlendirilmiştir. Üçüncü Bölüm'de ise, Türk mitik algı ve tasarımlarının âşık şiirlerindeki yansımaları incelenmiş ve bunlar soyut algıdan somut algıya doğru bir yöntemle sıralanmıştır. Anahtar Kelimeler: Mitoloji, Âşık Şiiri, Tanzimat, Kültürel Bellek, Değişim ve Dönüşümler.

Historical and mental existence are two basic elements determining the assets of societies. Historical existence is limited by chronological time. The mental existence is in a continuous flow with common-cultural memory. Thanks to the types specialized in the protection of memory and its transmission. In this context, the representatives called ?The Ashik?, with function as transmitter and protecter of this tradition are personalities who continue the presence of society in mental flow. Therefore, the works of ashiks are one of the most beautiful examples reflecting perception and design related to the culturel-common memory of society. In this study, we have examined the mythological elements in the poems of the ashiks in Anatolia since The Tanzimat Period. We have chosen fifty ashiks among them. The datas have been obtained from the books, master and doctorate thesis published on their poems. We have used a method focused on the texts. As to analyse them, we have considered into their social and cultural contexts. As a result, we have observed that myhtic perceptions and designs have existed so far by changing- transforming. This thesis consists of three chapters. In the chapter I, we have exposed general evaluations related to ashiks literature. In the chapter II, we have given, from the Tanzimat Period, perception of mythology and its relations with society, culture, art, language and literature. In the last chapter, we have examined reflections of Turkish mythical perception and designs on ashiks poems. They have ranged them from abstract perception to which is concrete. Key Words: The Tanzimat Period, Mythology, Ashiks poems, Cultural-Common Memory, changed and transformed.